I- GENEL AÇIKLAMA
II- HESAPLARIN İŞLEYİŞİ
III- İNDİRİLEMEYECEK KDV
I- GENEL AÇIKLAMA
Tekdüzen Hesap Planı’nda belirtilen hesap grubu ve defteri kebire (büyük defter) ait 3’lü kodlu hesapların isim, kod numaraları ve sıralamaları değiştirilemez.
Defteri kebir hesaplarının altında açılacak yardımcı hesaplar için herhangi bir kısıtlama getirilmemiştir. İşletmeler ihtiyaçlarına göre istedikleri detayda yardımcı hesap açabilirler.
Tekdüzen hesap planında vergilerle ilgili aşağıdaki hesaplara yer verilmiştir.
190 Devreden KDV
191 İndirilecek KDV
192 Diğer KDV
292 Diğer KDV
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
391 Hesaplanan KDV
392 Diğer KDV
492 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV
Tekdüzen hesap planına göre KDV ile ilgili olarak açılacak hesaplar, yardımcı hesapları, açıklaması ve işleyişleri aşağıdaki gibidir;
A-190- DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ
1) Açıklaması : Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
Bilindiği üzere KDV, dolaylı bir tüketim vergisidir. Bu nedenle KDV’nin yüklenicisi nihai tüketici olup, mal ve hizmet üreten ve satan kişi veya kurumlar (mükellefler), KDV’nin sadece sorumlusu konumundadır. KDV bu mükelleflerin üzerinde kalmamaktadır. Bu durum KDV’nin bünyesinde yer alan “indirim” mekanizması ile sağlanmaktadır.
KDV uygulamasında hesaplanan vergi indirilecek vergiden fazla olduğu zaman aradaki fark vergi dairesine ödenir. İndirilecek vergi, hesaplanan vergiden fazla olduğu zaman aradaki farkın gelecek dönemlerde indirim konusu yapılmak üzere bir sonraki döneme devreder.
İndirilecek verginin hesaplanan vergiden fazla olması nedeniyle indirim konusu yapılamayan vergi tutarı, 190 No.lu Devreden Katma Değer Vergisi Hesabında izlenir.
2) İşleyişi : “191- İndirilecek KDV” hesabının “391- Hesaplanan KDV” hesabı ile karşılaştırılmasından sonraki bakiyesi dönem sonlarında söz konusu hesaba karşılık 190 no.lu bu hesaba borç, izleyen dönem veya dönemlerde yapılacak indirimler alacak kaydedilir.
3) Hesabın Bölümleri:
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin katma değer vergisi 01.01.1999 tarihinden itibaren defaten indirim konusu yapılmaya başlandığından hesabın bölümlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
B- 191- İNDİRİLECEK KDV
1) Açıklaması : Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
Bu hesaba, aşağıdaki indirilebilir nitelikteki KDV ödemeleri yazılır:
a- Yurt içinde üretilen her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen (veya borçlanılan) KDV,
b- Satın alınan amortismana tabi sabit kıymetler için ödenen veya borçlanılan KDV,
c- Satılan malın iadesi halinde geri gelen mala ilişkin KDV,
d- Ülkeye ithal edilen mal ve hizmetler için ödenen KDV,
e-Yurt dışından sağlanmakla birlikte, KDV Kanunu md. 6’ya göre yurt içinde yapılmış sayılan hizmetler için, hizmetten faydalanan yurt içindeki muhatap tarafından sorumlu sıfatı ile (2 no.lu KDV beyannamesi ile) ödenen KDV,
f- KDV Kanunu Md. 9’a göre sorumlu sıfatıyla ödenen KDV,
2) İşleyişi : Mal ve hizmet alımlarından doğan indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılan indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler ile indirilemeyen ve “190- Devreden KDV” hesabına aktarılan borç bakiyesi bu hesaba alacak yazılır.
3) Hesabın Bölümleri:
191- İndirilecek KDV hesabının alt hesapları KDV beyannamesindeki satır sıralaması esas alınarak aşağıdaki gibi açılabilir.
191 10 Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin İndirilecek KDV
191 20 Satışlardan İade Edilen ve Vazgeçilen İşlemlerde KDV
191 30 İade Olunan KDV
C- 192- DİĞER KDV
1) Açıklaması : Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
Bilindiği üzere, KDVK’nın 13. maddesine 4369 sayılı Kanunla eklenen (d) bent hükmü ile, yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makine ve teçhizat teslimleri KDV’den istisna edilmiştir. Aynı makine ve teçhizatların ithali de Kanun’un 16/1-a maddesine göre KDV’den istisnadır. Bu değişikliğe paralel olarak teşvikli yatırım mallarının ithalinde ithalata ait KDV’nin ertelenmesini öngören Kanun’un 49/2. maddesi 4369 sayılı Kanunla 01.08.1998 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak, kazanılmış hakların kaybedilmemesi bakımından yine 4369 sayılı Kanunla KDVK’ya eklenen geçici 14. madde ile, 29.07.1998 tarihine kadar alınan yatırım teşvik belgelerinde yer alan yatırım mallarından, makine ve teçhizat niteliği taşımayanlar için erteleme uygulamasının devamı öngörülmüştür. Dolayısıyla erteleme uygulaması sadece, 29.07.1998 tarihinden önce alınmış yatırım teşvik belgelerinde yer alan yatırım mallarından makine ve teçhizat niteliği taşımayanlar için geçerlidir.
Not: 292 Diğer KDV Hesabı’nın Tebliğ’de yapılan açıklamasına göre iadesi gereken KDV’nin bir yılı aşmayan tutarlarının da 192 Hesapta izlenebileceği sonucu çıkmaktadır.
2) İşleyişi : Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın (392 hesabın) alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
3) Hesabın Bölümleri:
192- Diğer KDV hesabı aşağıdaki gibi alt hesaplara ayrılabilir;
192 10 Teşvikli Yatırım Mallarına Ait KDV
192 20 Tecil Edilebilir KDV
192 30 İndirilecek Ek Vergi
192 40 İade Edilecek KDV
D- 292- DİĞER KDV
1) Açıklaması : Ertelenen, iadesi gereken, tahsil edilen ve çeşitli şekillerde ortaya çıkan diğer KDV’nin bir yılı aşan tutarlarının kaydedildiği hesaptır.
Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olduğu tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin (Konu ile ilgili detaylı açıklamalar için 192 no.lu hesapla ilgili bölüme bakınız.) ve diğer nedenlerle ertelenen katma değer vergilerinin, erteleme bir yıldan uzun olduğu takdirde bu hesapta izlenir.
2) İşleyişi : Yukarıda belirtilen nitelikteki KDV’nin ortaya çıkması halinde bu hesaba borç, ilgili hesaba (492 hesaba) alacak kaydedilir.
Ertelenen KDV tutarı bu hesabın borcuna yazılırken, karşılığında “492-Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV” hesabının alacağına kaydedilir.
Yatırım, teşvik belgesinde öngörüldüğü şekilde gerçekleştirildiği takdirde verginin terkini yapılarak 292 no.lu hesapla 492 no.lu hesap ters madde ile kapatılır.
Dönem sonlarında ise ertelemenin 1 yıla inmesi nedeniyle 292 no.lu hesap 192 no.lu hesaba, 492 no.lu hesap 392 no.lu hesaba aktarılmalıdır.
3) Bölümlemesi:
292 10 Teşvikli Yatırım Mallarına Ait KDV
292 20 Tecil Edilebilir KDV
292 30 Ertelenen KDV
292 40 İade Edilecek KDV
E- 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
1) Açıklaması: Bu hesap; İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca mükellefe veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödemesi gereken vergi, resim, harç ve fonlarının izlendiği hesaptır.
2) İşleyişi: Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlevler ortaya çıktıkça anılan hesaplar alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır. Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek ertelenmiş veya takside bağlanmış vergiler varsa, bunlar “438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı”na aktarılır.
Bu hesap oldukça kapsamlı bir hesap olup, işletmeler ihtiyaçlarına göre bölümlendirebilir.
3) Bölümlemesi:
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı KDV ile İlgili Olarak şöyle bölümlenebilir.
360 30 Ödenecek KDV
360 40 Sorumlu Sıfatıyla Ödenecek KDV
F- 391- HESAPLANAN KATMA DEĞER VERGİSİ
1) Açıklaması: Bu hesap, teslim edilen mal veya hizmetler üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.
2) İşleyişi: Hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir. Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın bakiyesi, “191- İndirilecek KDV” ve/veya “190- Devreden KDV” hesapları ile karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın bakiyesi “191- İndirilecek KDV” ve/veya “190- Devreden KDV” hesaplarının bakiyesinden fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere “360- Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesabına aktarılarak kapatılır.
3) Bölümlemesi:
391 10 Teslim ve Hizmet Karşılığı Hesaplanan KDV
391 10 01 % 1 Hesaplanan KDV
391 10 02 % 8 Hesaplanan KDV
391 10 03 % 18 Hesaplanan KDV
391 10 04 % 26 Hesaplanan KDV
391 10 05 % 40 Hesaplanan KDV
391 20 Fazla ve Yersiz Hesaplanan KDV
391 30 Alış İadesi, İşlem İptali KDV
391 40 Zayi Olan Mallara İlişkin KDV
391 50 Vergiden İstisna Teslimlere İlişkin KDV
G- 392- DİĞER KDV
1) Açıklaması : Bu hesap, teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen katma değer vergisi ve ihraç kaydıyla, satış nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek katma değer vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir.
2) İşleyişi : Teşvikli yatırım mallarının ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi (Konu ile ilgili detaylı açıklama için 192 no.lu hesapla ilgili bölüme bakınız), aktifteki ilgili hesabın (192 hesabın) borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonucunda aktifteki ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç kaydedilmek suretiyle işlem görür.
Yatırımın, teşvik belgelerinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde ertelenen katma değer vergisi bu hesaba borç, ödenmek üzere pasifteki tahakkuk hesabına alacak kaydedilir.
Vergi dairesince tecil olunan katma değer vergisi 391- Hesaplanan Katma Değer Vergisi hesabının borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonucunda borçlusunun alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
İhracatın gerçekleşmemesi halinde ise, tecil olunan katma değer vergisi 391- Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabının alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
3) Bölümlemesi:
392 10 Teşvikli Yatırım Mallarına Ait KDV
392 20 Tecil Edilen KDV
392 30 Ek Vergi
492- GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KDV
1) Açıklaması: Bu hesap, teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisi (Konu ile ilgili ayrıntılı açıklamalar, 192 no.lu hesabın açıklama kısmında yer almaktadır.) ile imalatçı teşebbüsler tarafından imal ettikleri mallardan ihraç edilmek kaydı ile ihracatçılara yapılan teslimler nedeniyle hesaplanan ve düzenlenen fatura ve fatura yerine geçen belgelerde mevzuat gereği ihracatçılardan tahsil edilmeyen ve tamamının indirim konusu yapılmaması nedeniyle gelecek bilanço devrelerine kadar tecil olunan katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
2) İşleyişi : Bu hesap bilanço döneminde 392- Diğer Katma Değer Vergisi Hesabıyla ilişkilendirilmek suretiyle kullanılır ve bu hesap gibi işlem görür.
3) Bölümlemesi:
İşletmeler, kendi ihtiyaçlarına göre diledikleri ayrım ve detayda yardımcı hesap açabilirler.
II- KATMA DEĞER VERGİSİ HESAPLARININ İŞLEYİŞİ
Tekdüzen Hesap Planına göre katma değer vergisinin muhasebeleştirilmesi basit örneklerden başlayıp özellik arz eden durumlarla ilgili örneklere gidecek şekilde açıklanmıştır.
ÖRNEK 1
(X) firmasının bir aylık dönem zarfında alışları tutarı 1.000 YTL, satışları tutarı ise 1.500 YTL olup mal ve hizmet alımları ile mal ve hizmet satışları genel oranda (%18) KDV’ye tabidir.
Dönem içinde yapılacak kayıtlar;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem içi Alışlar 1.000
191-İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV 180
100 KASA 1.180
100.11 Merkez
Kasası 1.180
Alışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100- KASA 1.770
100.11 Merkez Kasası 1.770
600-YURT İÇİ SATIŞLAR 1.500
600.03 %18 KDV’ye
Tabi Satışlar 1.500
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 270
Satışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 270
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 180
360-ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 90
360.10.30 Ödenecek KDV 90
Mahsup Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
İzleyen ayda;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 90
360.10.30 Ödenecek KDV 90
100 KASA 90
100.11 Merkez Kasa 90
Ödeme Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 2 :
Kumaş ticareti ile iştigal eden toptancı Bay A, yine aynı işle iştigal etmekte olan perakendeci Bay B ye peşin olarak 1.000 YTL’ye kumaş satıyor. Bu işlemin Bay A ve Bay B’de ne şekilde kaydedildiği aşağıda gösterilmiştir
Bay A’nın Kayıtları;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100 KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
600-YURT İÇİ SATIŞLAR 1.000
600.03 %18 KDV’ye Tabi
Satışlar 1.000
391-HESAPLANAN KDV 180
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 180
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Bay B’nin Kayıtları:
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem içi Alışlar 1.000
191-İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV 180
100-KASA 1.180
100.11 Merkez Kasa 1.180
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 3:
(X) firmasının bir aylık müddet zarfında mal satışları tutarı, vergi hariç, 5.000 YTL’dir. Firma aynı dönem zarfında ilk madde alışları için, vergi hariç, 1.000 YTL, kırtasiye gideri için, vergi hariç 500 YTL, imalatta kullanılan elektrik enerjisi için, vergi hariç, 300 YTL. nakliye gideri için vergi hariç 200 YTL ödeme yapmıştır. (Satışların ve Alımların tamamı genel oranda KDV’ye tabidir)
Dönem içinde yapılacak olan kayıtlar; (7/B seçeneğine göre)
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
150. İLK MADDE VE
MALZEME 1.000
150.10 İlk Maddeler 1.000
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 180
100-KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
İlk Madde Alışları
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
794- ÇEŞİTLİ GİDERLER 500
794.101 Kırtasiye Giderleri 500
191- İNDİRİLECEK KDV 90
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 90
100- KASA 590
100.11 Merkez Kasası 590
Kırtasiye Giderleri
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
793- DIŞARIDAN SAĞ. FAYDA VE HİZ. 300
793.101 Elektrik Giderleri 300
191- İNDİRİLECEK KDV 54
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 54
100- KASA 354
100.11 Merkez Kasası 354
Elektrik Giderleri
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
150- İLK MADDE VE MALZEME 200
150-11 Alış Giderleri 200
191- İNDİRİLECEK KDV 36
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 36
100-KASA 236
100.11 Merkez Kasası 236
Nakliye Giderleri
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100 KASA 5.900
100.11 Merkez Kasası 5.900
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 5.000
600.03 %18 KDV’ye Tabi
Satışlar 5.000
391- HESAPLANAN KDV 900
391.10.03 % 18 Hesaplanan
KDV 900
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Dönem sonunda yapılacak olan kayıtlar:
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 900
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 900
191- İNDİRİLECEK KDV 360
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İliş.
İndirilecek KDV 360
360-ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 540
360-30 Ödenecek KDV 540
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 540
360.30 Ödenecek KDV 540
100- KASA 540
100.11 Merkez Kasası 540
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 4
(X) firmasının bir aylık süre zarfında alımları 2.000 YTL, satışları ise 1.500 YTL’dir (Alımlar ve satışlar genel oranda KDV’ye tabidir.) .
Dönem içinde yapılacak olan kayıtlar:
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 2.000
153.10 Dönem İçi Alışlar 2.000
191- İNDİRİLECEK KDV 360
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 360
100 KASA 2.360
100.11 Merkez Kasası 2.360
Alışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100 KASA 1.770
100.11 Merkez Kasası 1.770
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.500
600.03 %18 KDV’ye
Tabi Satışlar 1.500
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 270
Satışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Dönem sonunda yapılacak olan kayıtlar
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 207
190- DEVREDEN KDV 90
191- İNDİRİLECEK KDV 360
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İnd. KDV 360
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 5
Toptan ve perakende deterjan ticareti ile uğraşan (A) firmasının 2005 yılı Mart ayındaki mal alış ve satışları aşağıdaki gibidir (Alış ve satışlar genel oranda KDV’ye tabidir);
-01.03.2005 tarihinde 7.500 YTL’lik deterjan peşin para ile satın alınmıştır.
-05.03.2005 tarihinde 1.600 YTL’lik deterjan senet karşılığı satılmıştır.
-06.03.2005 tarihinde 1.500 YTL’lik deterjan çek karşılığı satın alınmıştır.
-10.03.2005 tarihinde 1.300 YTL’lik deterjan kredili olarak satılmıştır.
-20.03.2005 tarihinde 1.000 YTL’lik deterjan peşin para ile satılmıştır.
–––––––––––––– 01.03.2005 –––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 7.500
153.20 Dönem İçi Alışlar 7.500
191- İNDİRİLECEK KDV 1.350
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV 1.350
100 KASA 8.850
100.11 Merkez Kasası 8.850
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
121- ALACAK SENETLERİ 1.888
121.11 Portföydeki Alacak Senetleri 1.888
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.600
600.03 %18 KDV’ye
Tabi Satışlar 1.600
391- HESAPLANAN KDV 288
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 288
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
–––––––––––––– 06.03.2005 –––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.500
153.20 Dönem İçi alışlar 1.500
191- İNDİRİLECEK KDV 270
191.10 Mal ve Hiz. Alım. ilişkin
İndirilecek KDV 270
103- VERİLEN ÇEKLER 1.770
103.00.001 A Bank. X Şb.
Çeki 1.770
–––––––––––––– 10.03.2005 –––––––––––––––
120- ALICILAR 1.534
120.10 Yurt İçi Alıcılar 1.534
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.300
600.03 %18 KDV’ye tabi
Satışlar 1.300
391- HESAPLANAN KDV 234
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 234
–––––––––––––– 20.03.2005 –––––––––––––––
100- KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.000
600.03 %18 KDV’ye Tabi
Satışlar 1.000
391- HESAPLANAN KDV 180
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 180
–––––––––––––– 31.03.2005 –––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 702
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 702
190- DEVREDEN KDV 918
191- İNDİRİLECEK KDV 1.620
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 6
(Turistlere yapılan satışlar)
Turist (X) vergi iadesi kapsamına giren 1.000 YTL’si mal bedeli, 180 YTL de KDV’si olmak üzere 1.180 YTL tutarında mal satın almıştır.
Turist (X) ve satıcı istenen bütün formaliteleri yerine getirmiş ve turist satın aldığı mallarla birlikte yurt dışına çıkmıştır. Gümrük çıkış hattı dışında satıcının hesabı bulunan banka tarafından turiste katma değer vergisi geri verilmiştir.
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
100- KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
601- YURT DIŞI SATIŞLAR 1.000
601.20 Turistlere Yapılan
Satışlar 1.000
391- HESAPLANAN KDV 180
391.10.03 % 18 Hesaplanan
KDV 180
Turistin Mal Satın Alması
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
191-İNDİRİLECEK KDV 180
191.30 İade Olunan KDV 180
102- BANKALAR 180
102.11 Vadesiz Mevduat 180
Verginin Turiste İade Edilmesi.
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 7
(Verginin indirim ve ödenmesi ile ilgili örnek).
Mükellef (A) nın Mart dönemiyle ilgili bilgiler aşağıdaki gibidir,
Yurt İçi Satışları .......................................................14.000
Satışlarla ilgili hesaplanan KDV ...............................2.520
Mal ve hizmet alışlarına ilişkin indirilecek KDV ........ 1.506
Önceki dönemden devir indirilemeyen KDV .................250
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 2.520
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 2.520
190 DEVREDEN KDV 250
191- İNDİRİLECEK KDV 1.506
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İnd. KDV 1.506
360- ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 764
360.30 Ödenecek KDV 764
Tahakkuk ve İndirim Kaydı
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
Ertesi ay;
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 764
360.30 Ödenecek KDV 764
100- KASA 764
100.11 Merkez Kasası 764
Ödeme Kaydı
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 8
(Mal ve Hakların Kiraya Verilmesi)
Tüccar A, bilançosuna dahil bir deposunu tüccar B’ye aylık 500 YTL’ye kiralamış ve kira bedeliyle KDV’sini nakden tahsil etmiştir.
A’nın kaydı şu şekilde olacaktır.
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
100- KASA 590
100.11 Merkez Kasası 590
649- DİĞER OLAĞAN
GELİR VE KARLAR 500
649.46 Kira Gelirleri 500
391- HESAPLANAN KDV 90
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 90
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
(B)’nin yapacağı kayıt ise aşağıdaki gibidir (7/A) seçeneğine göre)
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500
04- Çeşitli Giderler
041- Kira Gideri 500
191-İNDİRİLECEK KDV 90
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İnd. KDV 90
100- KASA HESABI 590
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 9
Tüccar (A) aylık 1.000 YTL’den bir yıllığına deposunu tüccar (B)’ye 01.04.2005 tarihinde kiralamış ve kira bedelini peşin tahsil etmiştir. Depo İşletme aktifine kayıtlıdır.
Tüccar (A)’nın kaydı şu şekilde olacaktır.
–––––––––––– 01.04.2005 –––––––––––––––
100- KASA 14.160
380 GELECEK AYLARA AİT
GELİRLER 8.000
180.10 Kira Geliri
480-GELECEK YILLARA AİT
GELİRLER 3.000
480.10 Kira Geliri
649-DİĞER OLAĞAN
GELİR VE KARLAR 1.000
649.46 Kira Gelirleri
391- HESAPLANAN KDV 2.160
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
Tüccar (B) nin kaydı şu şekilde olacaktır.
–––––––––––– 01.04.2005 –––––––––––––––––
770-GENEL YÖNETİM GİDERİ 1.000
04- Çeşitli Giderler
041-Kira Gideri
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 8.000
180.10 Kira Giderleri
280- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 3.000
280.10- Kira Gideri
191-İNDİRİLECEK KDV 2.160
191.10 Mal ve Hizm. Alım.
İlişkin İnd. KDV
100- KASA 14.160
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––
III- İNDİRİLEMEYECEK KDV
A- GENEL AÇIKLAMA
Katma Değer Vergisi esas itibariyle, vergi indirim mekanizmasına dayanan bir vergileme şekli olmakla birlikte, bir takım istisnai durumlarda verginin indirilememe hali ortaya çıkmaktadır. Bu konu da Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30. maddesinde öngörülmüştür.
B- VERGİYE TABİ OLMAYAN VEYA VERGİDEN İSTİSNA EDİLMİŞ İŞLEMLER
Katma değer vergisinin ana ilkesi vergiye tabi mal ve hizmetlerin satışında hesaplanan vergiden, bu malların ve hizmetlerin alışına ilişkin verginin indirilmesidir.
1- Vergiye Tabi Olmayan Malların Teslimi ve Hizmet İfası İle İlgili Alış Vesikalarında Gösterilen Katma Değer Vergisi
Bu hüküm, verginin konusuna girmeyen işlemler için kullanılmıştır ve mükellef olmayan veya mükellef olmakla beraber mükellefiyeti dışında Katma Değer Vergisi’nin konusuna girmeyen işlem yapan kişileri kapsamaktadır. Bu nedenle vergiye tabi olmayan malların teslimi ve hizmet ifası ile ilgili alış vesikalarında -yanlışlıkla bile olsa- gösterilen Katma Değer Vergisinin indirim konusu yapılması mümkün değildir.
2- Vergiden İstisna Edilmiş Bulunan Malların Teslimi ve Hizmet İfası İle İlgili Alış Vesikalarında Gösterilen Katma Değer Vergisi
Bu durumda da Katma Değer Vergisi indirilememektedir. Katma Değer Vergisi Kanunu’ndaki ihracat (Md. 11), araç (Md. 13), uluslararası taşımacılık (Md. 14) ve diplomatik işlemlerle (Md. 15) ilgili istisnalar bu düzenlemenin kapsamı dışındadır.
3- Vergiden İstisna Edilmiş Bulunan Mal ve Hizmetlerin Maliyetleri İçinde Yer Alan Katma Değer Vergisi
Vergiden istisna edilmiş bulunan mal ve hizmetlerin işletme dışından alınması yerine, bu işletme içinde üretilmesi de söz konusu olabilir. Bu takdirde, üretilen bu malların ve hizmetlerin üretilmesi sırasında bu mal ve hizmetlerin bünyesi içinde kullanılan mal ve hizmetlerin Katma Değer Vergisine tabi bulunması mümkündür. Bunun indirimi ise mümkün değildir.
C- İŞLETMEYE AİT BİNEK OTOMOBİLLERİNİN ALIŞ VESİKALARINDA GÖSTERİLEN KATMA DEĞER VERGİSİ
1- Binek Otomobillerinin Alışında Ödenen Katma Değer Vergisi’nin İndirimi
İşletmeye ait olma kavramı, işletmenin aktifine kayıtlı ve envanterine dahil olmayı ifade eder. Ayrıca sadece insan taşımaya elverişli motorlu araçlar kastedilmektedir. Bunların Katma Değer Vergisi’nin indirimi de mümkün değildir.
Ancak, faaliyetleri binek otomobillerinin kısmen veya tamamen kiralanması, taksicilik işletmeciliği yapılması veya binek otomobillerinin alışlarında ödenen ve faturalarda ayrıca gösterilen Katma Değer Vergisini bir defada tümüyle indirmeleri mümkün bulunmaktadır.
2- Binek Otomobilinin Giderlerine Ait Katma Değer Vergisi’nin İndirimi
a) İşletme Aktifinde Kayıtlı Binek Otomobilleri Yönünden
İşletme aktifine kayıtlı bulunan ve işletmelerin esas faaliyet konularına giren işlerin yürütülmesi bakımından kullanımı zorunlu olmayan ya da işletme sahipleri ve yöneticileri, personeli tarafından makam veya servis aracı olarak kullanılan binek otomobillerinin bakım, onarım, yakıt vb. cari giderlerine ait Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılabilecektir.
b) Kiralama Yoluyla Edinilen Binek Otomobilleri İle Bunların Giderlerine Ait Katma Değer Vergisinin İndirimi
Finansal kiralama ya da normal kiralama yoluyla edinilen binek otomobilleri nedeniyle gerek mükelleflere gerekse sorumlu sıfatıyla vergi dairesine ödenen Katma Değer Vergisinin tamamı indirim konusu yapılabilecektir. Kiralanan binek otonun bakım, onarım, yakıt vb. cari giderlerine ait Katma Değer Vergisi’nin de tamamı indirim konusu yapılacaktır.
Mesleki faaliyetle ilgili işlerde kullanılmak üzere dahi olsa, leasing firmalarından kiralanacak araç ve bu araca ait masraflar, serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak yazılamayacaktır. Bu aracın kirası ve giderleri dolayısıyla hesaplanan Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamayacaktır.
3- İşletme Aktifinde Kayıtlı Olmayan Ancak İşletme Faaliyetinde Kullanılan Özel Otoların Giderlerine Ait Katma Değer Vergisinin İndirimi
İşletme aktifinde kayıtlı olmayan veya kiralama yoluyla edinilmeyen özel binek otomobillerinin giderlerine ait Katma Değer Vergisi, söz konusu otomobiller şirket işlerinde kullanılsa dahi indirim konusu yapılamayacağı gibi gider olarak da yazılamaz.
4- Binek Otomobillerinde Değer Artırıcı Giderler
Değer artırıcı giderler, vergi hukuku bakımından ilk iktisap gibi değerlendirilmek durumundadır. Binek otomobillerin ilk iktisabında ödenen katma değer vergisinin indirilmesi Kanun’un 30/b maddesine göre mümkün olmadığına göre, binek otomobile ait ve VUK'un 272. maddesinde belirtilen nitelikte bulunan değer artırıcı giderlerin katma değer vergisinin indirilmesinin de mümkün olmaması gerekir.
5- Binek Otomobilinin Satılması
İşletmeye ait binek otomobilinin herhangi bir biçimde satılması veya işletmeden çekilmesi halinde, satış karşılığında alınan bedel veya emsal bedel üzerinden katma değer vergisi uygulanarak vergilendirme döneminin sonunda verilecek beyanname ile vergi dairesine bildirileceği ve hasılat katma değer vergisi esaslarına tabi olacağı açıktır. Bu durumda dahi indirim hakkının doğmayacağı açıktır. Ancak indirim konusu yapılamayan katma değer vergisi maliyetlere intikal ettirilmek suretiyle amortisman yoluyla işletmenin gelir veya kurumlar vergisi matrahından düşülebilecektir.
6- İndirilemeyen Katma Değer Vergisi Hakkında Yapılacak İşlem
Genelde indirilemeyen Katma Değer Vergisi’nin gider yazılacağında kuşku yoktur. Ancak, binek otomobillerle ilgili verginin, otomobilin maliyetine katılarak, amortisman yoluyla giderlere intikal ettirilmesi gerekmektedir.
D- ZAYİ OLAN MALLARIN ALIŞ VESİKALARINDA GÖSTERİLEN KATMA DEĞER VERGİSİ
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30/c maddesinde zayi olan malların alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılamayacağı hükme bağlanmıştır. Zayi olma kavramı tam olarak açıklanmamıştır. Bu nedenle farklı görüşler ortaya çıkmaktadır.
1- Tamamen Zayi Olma Durumu
Malların herhangi bir nedenle tamamen zayi olması halinde, malın zayi olduğu kabul edilmektedir. Malın nihai tüketime ulaşmadan, henüz işletme bünyesinde zayi olduğundan, tüketim bu aşamada tamamlanmakta, vergileme olayının da aynı aşamada sona erdirilmesi gerekmektedir.
Malların tamamen zayi olması durumunda bunların alımında yüklenilen vergiler indirim konusu yapılmış ise, indirilmiş olan bu vergilerin hesaplanan katma değer vergisi olarak beyan edilmesi, vergilerin henüz indirilmemiş olması halinde ise, bu vergilerin “indirilecek katma değer vergisi” hesabından çıkarılarak, “indirilemeyecek katma değer vergisi” hesabına alınması gerekmektedir. Zayi olan mallara ait emsal bedeller Takdir Komisyonlarınca belirlenmektedir.
Takdir komisyonunca zayi olan malların emsal bedellerinin “0” (sıfır) olarak belirlenmesi halinde, o malların tamamen zayi olduğu kabul edilir.
2- Kısmen Zayi Olma Durumu
Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler sonucunda veya bozulma, çürüme, kırılma, çatlama, paslanma gibi nedenlerle önemli ölçüde değer kaybına uğrayan malların zayi olmuş sayılması konusunda sadece iktisadi değer açısından değerlendirme yapmamak gerekir. Çeşitli nedenlerle bir malın değerinde iniş ve çıkışlar her zaman olabilir. Fiziki varlığını aynen muhafaza eden bir malın, çeşitli nedenlerden dolayı değerindeki önemli düşüşler zayi olma olarak değerlendirilmez. Nedeni ne olursa olsun malların fiziki miktarında bir kayıp söz konusu ise o mal zayi olmuş sayılmaktadır.
3- Düzeltme Dönemi
Malların iade edilmesi, işlemin gerçekleşmemesi ve sair sebeplerle matrahta değişiklik olduğu durumlarda, düzeltme işlemi değişikliğin meydana geldiği dönemde yapılır (Katma Değer Vergisi Kanunu 35. md.).
Zayi olan mallara ilişkin olarak indirilen vergilerin, zayi olayının meydana geldiği vergilendirme döneminde düzeltilmesi gerekmektedir. Maun zayi olan bölümünün ve dolayısıyla düzeltilecek verginin mükellef tarafından tespiti mümkün olamadığından bu tespit ancak Takdir Komisyonlarınca yapılabilir. Bu nedenle, zayi olan mallar nedeniyle yüklenilip indirilen vergilerin düzeltilmesi açısından vergiyi doğuran olayın Takdir Komisyonu kararının mükellefe tebliğ edildiği tarihte meydana geldiği kabul edilmeli ve düzeltme bu dönemde yapılmalıdır.
4- Zayi Olan Mallar Nedeniyle Yüklenilen Vergilerin Gider Yazılması
Malların zayi edilmesi durumunda, bu malların alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi artık “indirilemeyecek katma değer vergisi” nitelisini aldığından vergi Gelir ve Kurumlar Vergisi matrahlarında gider olarak dikkate alınacaktır. Çünkü bu mallara ilişkin olarak yüklenilen KDV, malların zayi olması nedeniyle indirilecek vergi niteliğini kaybetmiştir.
5- ATİK (Amortismana Tabi İktisadi Kıymet)’lerin Zayi Olması Halinde Katma Değer Vergisi
Atiklerin zayi olması halinde, zayi olma olayından önce bu kıymetlere ait indirilmiş bulunan vergiyi o kıymetin kullanılarak tüketilen kısmına ait vergi olarak değerlendirerek indirimini kabul etmek gerekir. Zayi olayının meydana geldiği vergilendirme döneminde, ATİK’lere ait indirilemeyen vergi var ise, bu verginin indirimi kabul edilmemelidir. Çünkü, ATİK yok olduğundan, yıpranma ve aşınma yoluyla tüketimi de olmayacaktır.
6- Sel Nedeniyle Zayi Olan Malların Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Sel felaketi sonucu zayi olan mallara ilişkin olarak yüklenilip, önceki dönemlerde indirim konusu yapılan katma değer vergileri indirilebilmektedir.
7- Çalınan Mallarda Katma Değer Vergisi
Çalınan malların alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi indirilememekte ayrıca Gelir ve Kurumlar Vergisi hükümlerine göre alış bedeli safı kazancın tespitinde gider olarak yazılamamaktadır.
8- İmha Olunan Mallarda Katma Değer Vergisi
Zayi mallar kapsamına giren imha olunan mallara ait alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi indirilememektedir.
E- İNDİRİLEMEYECEĞİ SONRADAN FARKEDİLEN KATMA DEĞER VERGİSİ’NİN DURUMU
Katma Değer Vergisi Kanunu’nda “toplu indirim esası” benimsenmiştir. Bu esasa göre, mükellefler, mal ve hizmet alışları sırasında ödedikleri Katma Değer Vergisi’ni, bu mal ve hizmetlerin satışı beklenilmeksizin indirebilmektedirler. Ancak bazı durumlarda, başlangıçta indirilebilecek nitelikte olan Katma Değer Vergisi, sonradan indirilemeyecek Katma Değer Vergisi haline gelebilmektedir.
1- İndirilemeyeceği Sonradan Farkedilen Katma Değer Vergisi’nin Durumu (Katma Değer Vergisi Kanunu Md. 30/a-b bentleri)
a) Vergiye Tabi Malların Kısmi istisna Kapsamındaki İşlemlerde Kullanması
Vergisi indirilen malların daha sonra kısmi istisna kapsamındaki işlemlerde kullanılması halinde, bu mallara ilişkin olarak yüklenilen ve önceki dönemlerde indirilen Katma Değer Vergisi, o dönemde indirilemeyecek Katma Değer Vergisi haline gelmektedir.
aa) İstisna Kapsamındaki İşlemlerde Kullanılması Nedeniyle İndirilemeyeceği Sonradan Farkedilen Katma Değer Vergisi’nin Düzeltilip Düzeltilemeyeceği
Sonraki dönemlerde kısmi istisna kapsamında kullanılan malların alımında ödenen ve önceki dönemlerde indirilen Katma Değer Vergisi’nin, bu malların kısmi istisna kapsamındaki işlemlerde kullanıldığı dönemde verilecek olan Katma Değer Vergisi beyannamesinin 47. satırına yazılarak “Hesaplanan Katma Değer Vergisi”ne ilave edilmek suretiyle düzeltilmesi gerekir. Bu Katma Değer Vergisi, Gelir ve Kurumlar Vergisi açısından gider yazılabilmektedir.
ab) Özellik Taşıyan Durumlar
- 150 m2’den küçük konut inşa eden ya da konut yapı kooperatiflerine inşaat taahhüt işi yapan müteahhitlerin, bu işler için yüklendikleri Katma Değer Vergisi’ni, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30/a maddesine göre tahsil ettikleri Katma Değer Vergisi’nden indirmeleri mümkün değildir. Ancak, bu işler yanında işyeri inşaatı yapan müteahhit, sadece işyeri inşaatı için yüklendiği vergiyi indirebilmektedir.
- Satın alınan malzemenin Katma Değer Vergisi’nden istisna olarak bağışlanacağının önceden bilinmesine imkan yoktur. Bu durumda alınan mal ve hizmetlere ait Katma Değer Vergisi’nin başlangıçta indirilmesi gerekir. Vergisi bu şekilde indirilen malların Katma Değer Vergisi’nden istisna olarak bedelsiz devri halinde, indirilen verginin bağışın yapıldığı dönemin katma değer vergisi beyannamesinin 47. satırına yazılarak düzeltilmesi, düzeltilen vergilerin ise, gelir veya kurumlar vergileri açısından gider olarak dikkate alınması gereklidir.
b) Satın Alınan Malların Daha Sonra Zayi Olması
Satın alman ya da üretilen mallar için yüklenilen vergilerin, ilgili dönemlerde indirilmesi gerekir. Ancak, malların yangın, su basması gibi nedenlerle zayi olması halinde, bu mallarla ilgili olarak indirilen vergilerin Katma Değer Vergisi Kanunu’nün 30/c maddesine göre malların zayi olduğu dönemde verilecek Katma Değer Vergisi beyannamesinin 47. satırına yazılarak düzeltilmesi gerekmektedir.
2- Başlangıçta İndirilmemesi Gerekirken İndirilen Vergilerin Durumu
Bu şartlar altında indirilen vergilerin “Hesaplanan Katma Değer Vergisi”ne ilave edilerek düzeltilmesi mümkün değildir. Bu durum vergi zıyaı cezasını gerektirir.
F- GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ KANUNLARINA GÖRE KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİMİ KABUL EDİLMEYEN GİDERLER DOLAYISIYLA ÖDENEN KATMA DEĞER VERGİSİ
Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazanç tespitinde, indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamayacaktır (Katma Değer Vergisi Kanunu 30/d).
1- Serbest Meslek Erbabının Kiraladığı Otomobiller Nedeniyle Ödediği Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Serbest meslek kazancından indirilecek mesleki giderler GVK’nın 68. maddesinde sayılmıştır. Söz konusu maddede, mesleki faaliyetle ilgili işlerde kullanılacak olsa dahi, envantere dahil olan veya kiralanan otomobillere ait masrafların serbest meslek kazancından indirilebileceğine ilişkin herhangi bir hüküm yer almamaktadır. Dolayısıyla, serbest meslek kazancından indirimi kabul edilmeyen bu giderlere ait KDV’de, Kanunun 30/d maddesine göre indirilemeyecektir.
2- Her Türlü Alkol ve Alkollü İçkiler İle Tütün ve Tütün Mamullerine Ait İlan ve Reklam Giderlerine Ait Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Bu giderlerin tamamı gider yazılabilmekte dolayısıyla bu giderlere ait Katma Değer Vergisi’nin de tamamı indirim konusu yapılabilmektedir.
3- Kiralama Yoluyla Edinilen veya İşletmede Kayıtlı Olan Ancak İşletme Faaliyeti İle İlgisi Olmayan Motorlu Deniz, Uçak ve Helikopter Gibi Taşıtlar ve Giderlerine Ait Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Bu taşıtlardan isletmenin esas faaliyeti ile ilgili olmayanların giderleri ve amortismanları, safi kazançtan indirilecek gider olarak kabul edilmemektedir.
4- Müşterilere Gönderilen Çiçek ve Viskiler İle Yedirilen Yemekler Nedeniyle Ödenen Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Ticari kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi için gerekli olması şartıyla müşterilere gönderilen çiçek, viski vb. ile yedirilen yemekler nedeniyle ödenen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılabilmektedir.
G- İHRACATÇI ŞİRKETİN LEASİNG YOLUYLA KİRALADIĞI BİNEK OTOMOBİLİN KDV'SİNİN İADESİ
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 2/1. maddesinde teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının, malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi şeklinde tanımlanmıştır.
Aynı Kanunun 3. maddesinin (c) fıkrasında ise, mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satışlarda, zilyetliğin devri teslim sayılmıştır.
Kiralama olayında, kiralanan taşıtın zilyetliği, her türlü faydayı sağlamak üzere, sözleşmede belirtilen sürelerle ihracatçı firmaya bırakılmakta ve bu sürenin sonunda da, düşük bir bedelle satış opsiyonlarına tabi tutularak söz konusu taşıt iktisap edilmekte ve taşıt kiralayana iade edilmemektedir.
Buna göre, finansal kiralama şirketince ihracatçı firmaya taşıt satışı söz konusu olduğundan, ihracatçı firmaca ödenen KDV'nin, Kanunun 30/b maddesi gereğince indirim konusu yapılması, iade edilmesi ya da vergi borçlarına mahsup yapılması söz konusu değildir.
Bu vergilerin, gelir ve kurumlar vergileri yönünden, işin mahiyetine göre, gider veya maliyet unsuru olarak gözönüne alınması gerekmektedir.
H- İNDİRİLEMEYECEK KATMA DEĞER VERGİSİ İLE İLGİLİ ÖRNEKLER
Örnek 1: (X) firmasından çıkan elektrik kontağı sonucu 1.000 YTL maliyet bedelli bir adet televizyon zayi olmuştur. Takdir komisyonu televizyonun emsal bedelini sıfır olarak belirlemiştir.
a) Malın alındığı ay içinde zayi olması halinde yapılacak kayıt,
b) Malın alındığı ay’dan sonra zayi olması halinde yapılacak kayıt.
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem İçi Alışlar 1.000
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.20 Bu Döneme Ait İndirilecek KDV 180
100- KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
Alış Kaydı
––––––––––––––––––– Ocak 2005 –––––––––––––––––––
689- DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 1.000
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem İçi Alışlar 1.000
Zayi olan malın stoktan çıkışı
––––––––––––––––––– Ocak 2005 –––––––––––––––––––
689- DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 180
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.20 Bu Döneme Ait
İndirilecek KDV 180
Zayi olan malın stoktan çıkışı
––––––––––––––––––– Mart 2005 –––––––––––––––––––
689- DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 180
391- HESAPLANAN KDV 180
391.40 İndirilmiş Zayi ve
İstisna KDV 180
––––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––––––––
Örnek 2: (Y) firması, firma işlerinde kullanılmak üzere 10.000 YTL bedelle bir binek otomobili satın almıştır.
––––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––––––––
254- TAŞITLAR 11.800
254.10 Binek Otolar 11.800
100- KASA 11.800
100.11 Merkez Kasası 11.800
––––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––––––––
Binek otomobillere ait KDV’nin gider yazılması mümkün değildir. Binek otomobilin kendisi yani binek otomobil için yapılan ödemenin tamamı bir defada gider yazılamayacağına göre, KDV’sinin de bir defada gider yazılması söz konusu olamaz. Maliyet bedeline eklenmesi ve amortisman yoluyla gider yazılması gerekir.
Burada 23 Seri No.lu KDV Genel Tebliğindeki açıklamalara bakılarak, yanılgıya düşmemek gerekmektedir. Söz konusu Tebliğ, indirilemeyen KDV’nin mahiyetine göre gider ya da maliyet unsuru olarak göz önüne alınmasını öngörmüştür. Binek oto da, indirilemeyen KDV, doğrudan gider yazılamayacağına göre, maliyet unsuru olarak göz önüne alınacaktır.
Tekdüzen hesap planında Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30. maddesi kapsamındaki işlemlerle ilgili herhangi bir açıklık bulunmadığı gibi, buna ilişkin herhangi bir hesap da mevcut değildir. Ancak, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 54. maddesi ve 1 Seri No.lu Genel Tebliği gereğince indirilemeyecek katma değer vergisinin muhasebe kayıtlarında gösterilmesi zorunludur.
Bu açıdan, indirilemeyen KDV’nin, kaydedileceği hesabın altında tali hesap açılarak izlenmesinin uygun olacağı görüşündeyiz. Böylelikle indirimi mümkün olmayan KDV’ler işlemin mahiyetine göre maliyet veya gider unsuru olarak ilgili hesabın altında yer almış olacaktır.
Örnek: Bir işletme 10.000 YTL’ye binek otomobil satın almıştır. KDV’sini nakden ödemiş, kalanı için 1 aylık çek keşide etmiştir.
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
254- TAŞITLAR 11.800
254.10 Binek Oto 10.000
254.20 Binek Oto KDV 1.800
100- KASA 1.800
103- VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 10.000
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment