Monday, August 27, 2007

Vergi Uygulama 2007- 2008

Vergi uygulamaları ve muhasebesi dersi ikinci dönemde devam edecek... vergi uygulaması ile ilgili gelişmeleri bu blogdan izleyebilirsiniz... İkinci döneme bir ortak kitapla konuyu daha ayrıntılı ve sistematik olarak sizlere sunacağım.

Doç. Dr. Saygın Eyüpgiller

Sunday, June 3, 2007

örnek sorular / final

Soru: Bir Kurumlar vergisi mükellefinin envanter çalışmasında aşağıdakilerden hangisi müşterek genel giderlerden pay almaz?
a) Sabit kıymet satış karı
b) Yıllara yaygın inşaat projesi maliyeti
c) Yapı malzemeleri satış hasılatı
d) Konut projesi avans tahsilatı
e) Hiçbiri

Doğru yanıt: d) konut projesi avans tahsilatı sözkonusu döneme ait gelir unsuru olmadığından genel gider payı almayacaktır. Konutların satışı (teslimi) aşamasında müşterek genel gider payı alacaktır.

Soru: İki Kurumlar vergisi mükellefi şirketin kurduğu Adi ortaklık (iş ortaklığı statüsünü seçmez ise) hangi vergilerin mükellefi/sorumlusu olur?

a) Kurumlar vergisi ve KDV mükellefi
b) KDV mükellefi ve Gelir vergisi stopajı
c) Kurumlar vergisi mükellefive Gelir vergisi stopajı
d) Sadece Gelir vergisi stopajı
e) Hiçbiri

Doğru yanıt: b) Adi ortaklıkların ortağı Kurumlar (iş ortaklığı statüsünü seçmemişler ise) kendi KV beyannamelerini ayrı ayrı verirler.

Soru: Yüklendiği yıllara yaygın inşaat taahhüt işi sözleşmesi gereği hak ediş avansı alan Kurumlar vergisi mükellefinin durumu hangisidir?
a) Avanstan stopaj kesilecek KDV tahakkuk edecektir.
b) KDV tahakkuk etmeyecek Gelir vergisi stopajı yapılacaktır.
c) Stopaj yapılmayacak, KDV tahakkuk edecektir.
d) KDV ve Gelir vergisi stopajı sözkonusu değildir.
e) Hiçbiri

Doğru yanıt: b). Avanslar fatura kesilmedikçe KDV ye tabi değildir. Stopaj yapılacaktır.

Aşağıdakilerden hangisi fatura kesmek zorunda değildir?
a) Taksi esnafı
b) Bankalar
c) Adi ortaklıklar
d) (a) ve (b)
e) Hiçbiri

Doğru yanıt: d) Basit usule tabi olan taksi esnafı ve BSMV ye tabi olan Bankaların fatura kesmeleri sözkonusu değildir.

Friday, June 1, 2007

örnek sorular - final

* Aşağıdakilerden hangisi Kurumlar vergisi kanunu’na göre Örtülü sermaye sayılır:

a) İlişkili kişi mükellef kuruma % 50 oranında ortak ve işletmede kullanılan borçlar kurumun öz sermayesinin iki katını aşmış ise,
b) İlişkili kişiler bankadan temin ettikleri krediyi aynı şartlarla mükellef kuruma kullandırıyorsa,
c) Mükellef kurum ilişkili kurumun sağladığı gayrinakdi teminat karşılığı sermayesinin beş katı borçlanmışsa,
d) (a) ve (c)
e) Hiçbiri

Doğru cevap : hiçbiri , (a) şıkkında öz sermayenin üç katını aşmadığından örtülü sermaye sayılmaz, diğer şıkların örtülü sermaye sayılmayacağı KVK 12/6 da sayılmıştır.

* Tekstil ürünlerinde ve gıda maddelerinde Katma değer vergisi oranının % 18 den % 8 e düşürülmesi halinde bu malların fiyatında hangi durum sözkonusudur?
a) Malların fiyatı düşebilir, satıcıların durumu değişmez
b) Malların fiyatı değişmez, satıcıların geliri artar
c) Bu Malların girdilerinin fiyatı artar, satıcılar zarara girer.
d) (a) ve (b)
e) Hiçbiri

* Kurumların yurtdışı ticari faaliyetlerinden doğan zararlar, hangi şart(ların) yerine gelmesi halinde Matrahtan indirilebilir?
a) Beş yıldan daha fazla nakledilmemiş olması,
b) Türkiye de kurumlar vergisinden istisna edilmemiş olması,
c) Denetim raporuna bağlanmış ve vergi dairesine ibraz edilmiş olması,
d) (a) ve (b)
e) Hepsi

Doğru yanıt: e)

* Vergi uygulamasında Gayrimenkul iktisabında kullanılan kredi faizleri için aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılamaz?

a) Yatırım döneminde faizler gayrimenkul değerine eklenir, işletme döneminde gider yazılır.
b) Yatırım döneminde ve işletme döneminde gayrimenkulün değerine eklenmesi veya gider yazılması ihtiyaridir.
c) Yatırım döneminde faizler gayrimenkul değerine eklenir, işletme döneminde gayrimenkul değerine eklenmeye devam edilebilir.
d) (a) ve (c)
e) Hiçbiri

Doğru yanıt: d

Thursday, May 31, 2007

örnek sorular - final

* KDV Tevkifatının amacını ve hangi durumlarda yapıldığını açıklayınız.

* KDV’nin Mükellefe iadesi hangi durumda ve hangi yollarla olur? Açıklayınız.

* İndirilemeyecek KDV nin niteliğini ve muhasebeleştirilmesini açıklayınız.


Soru : Enflasyon muhasebesi uygulamasında aşağıdakilerden (enflasyon düzeltmesine konu olacak) parasal olmayan değerleri belirtiniz.

a)Stoklar
b)Bankalar Parasal olmayan değerler:
c)Duran Varlıklar
d)Ödenmiş Sermaye
e)Ticari Alacaklar

Doğru Cevap : Parasal olmayan değerler : a, ... c, ... d.............

Soru : Bir ticari alacağın Şüpheli alacak sayılarak karşılık ayrılması ve gider yazılabilmesinin şartlarını ve muhasebeleştirilmesini açıklayınız. Şüpheli alacağın sonradan tahsil edilebilmesi halinde yapılacak işlemi belirtiniz.


Soru : Asgari geçim indirimi hangi gelir unsurlarına uygulanır?

a) Serbest meslek kazançları
b) Ücretler
c) (a) ve (b)
d) Hiçbiri

Doğru cevap: (b)

Aşağıdakilerden hangi karşılık gideri Kurumlar vergisi matrahından indirilebilir?

a) Kıdem tazminatı karşılıkları
b) (İşverence teklif edilen) Toplu sözleşme farkı karşılıkları
c) Stok değer düşüş karşılıkları
d) Hepsi
e) Hiçbiri

Doğru cevap: (b)

Soru : Yıllara yaygın inşaat ve onarma ile ile diğer faaliyetleri birlikte yürüten bir şirketin müşterek genel giderlerinin bu faaliyetlere dağıtım esasını belirtiniz?

Yanıt: Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinin maliyetleri ile diğer (bu işler dışında kalan) faaliyetlerin hasılatlarının bu tutarların toplamına oranı çerçevesinde müşterek genel giderler dağıtılacaktır. Yıllara yaygın işlerden sözkonusu hesap döneminde tamamlanmış olanların giderleri Kar/zarara intikal edecek, devam eden işlere ait “müşterek genel gider payları” ise 170 no.lu hesapta (bilançoda) muhafaza edilecektir.

Soru : Tarh zamanaşımı aşağıdaki hallerden hangisinde 5 yıldan daha uzun zamana yayılır?

a) Yatırım indiriminden yararlanılması halinde
b) Veraset ve intikal vergisinde
c) Yıllara yaygın inşaat işlerinde
d) Kurumların tasfiyesi halinde
e) Hepsi

Doğru cevap : e ) hepsi


Soru : Birden fazla işverenden ücret alan bir mükellefin ücretlerini beyan etmesi hangi durumda sözkonusu olur?

a) Birden sonraki ücreti Gelir vergisi tarifesi ikinci dilimini aşıyorsa
b) Ücret dışında serbest meslek kazancı veya ticari kazancı varsa,
c) Birden sonraki ücret yurtdışında ifa edilmiş ve değerlendirilmiş bir hizmetten
elde edilmişse
d) (a) ve (b)
e) Hepsi

Doğru cevap: (a) ve (b) (Açıklama: c durumunda ücret vergiye tabi değildir. (b)şıkkında stopaj yoluyla vergilendirilmediğinden (a) şıkkında ise GVK Md 86/1b gereği beyan gerekir.

örnek sorular:

Örnek soru: Reel olmayan finansman maliyeti (ROFM)hesaplaması, enflasyon muhasebesi uygulamasında hangi hesaplar için sözkonusudur? Formülünü açıklayınız.

Cevap; Reel olmayan finansman maliyeti, stoklarda, maddi ve mali duran varlıklar, özel tükenmeye tabi varlıklar, satılan malın maliyeti hesapları için hesaplanmaktadır.

Borcun kapandığı ay TEFE (-) Borcun alındığı ay TEFE'si
ROFM = ________________________________________ x Borcun tutarı

Borcun alındığı ay TEFE endeksi

ROFM, Toptan eşya (üretim fiyatları) endeksindeki yüzde artışın borcun tutarı ile çarpımı yoluyla hesaplanmaktadır.

örnek final soruları

örnek Soru. Gerçek ücretlerde İhtiyari Sigorta bedellerinin vergiye tabi ücretten indirilebilmesi için gerekli şartlar nelerdir?

Yanıt: Gelir vergisi kanunu'nun 63 üncü maddesinin 3 üncü bendi uyarınca, gerçek ücretlerden ihtiyari sigorta bedellerinin indirilebilmesi için:
1. Sigorta veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye de kain ve merkezi Türkiye'de bulunan bir şirket nezdinde akdedilmiş olması,
2. Ücretlinin kendisine eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık , doğum gibi sigorta poliçeleri için ödenmiş olması
3. İndirim konusu yapılacak prim, aidat ve katkıların toplamının ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5 ini (bireysel emeklilik poliçelerinde % 10 unu)ve yıllık asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması gerekmektedir.

Örnek Soru: Aşağıdakilerden hangisi ücret olarak gelir vergisine tabidir:
a)Kasa tazminatı
b)Avans
c)Kazancın yüzdesi olarak prim
d) Hiçbiri
e) Hepsi
Doğru cevap : e


Soru: Aşağıdakilerden hangisi Damga vergisine tabi değildir ?

a) Borç senetleri
b) Teminat senetleri
c) Taahhütnameler
d) a ve b
e) Hiçbiri

Doğru cevap: (a) 2004 yılından itibaren borç senetleri(bonolar) damga vergisine tabi değildir.

dikkat: Sorular sadece örnek niteliğindedir...

Wednesday, May 30, 2007

örnek sorular: ÖTV ve Ücretler

Soru: Bay A, EFE A.Ş.’nin çalışanıdır. Bay EFE A.ş.’den aylık olarak brüt 562,50 YTL ücret almaktadır. EFE A.Ş. Bay A’ya yaptığı ödemeyi nasıl muhasebeleştirir.

Cevap:

SSK işçi payı - Brüt Ücret * %14 = 78,75
SSK İşveren payı - Brüt Ücret * %19 = 106,875
İşsizlik Sigortası (işçi) - Brüt Ücret * %1 = 5,625
İşsizlik Sigortası (işveren) - Brüt Ücret * %2 = 11,25

Gelir Vergisi Matrahı = 562,5 – (78,75 + 5,625) = 478,125
Gelir Vergisi = 478,125 * 0,15 = 71,72
Damga Vergisi (Brüt Ücret * 0,006) = 3,375

------------------ / ------------------------
770 Genel Yönetim Giderleri 680,62

360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 75,095
361 Sigorta ve Katkı Payları 202,5
381 Gider Tahakkukları 403,03
----------------------- / ------------------

Soru: EFE A.Ş.’nin yönetim kurulu üyelerinin kullanımı için değeri 150.000 YTL olan bir otomobil alındı. Muhasebeleştirilmesi (ÖTV ve KDV’yi dahil ederek) nasıl yapılır? (ÖTV %10 olarak hesaplanacaktır)

--------------------------- / ----------------------
254 Taşıtlar 194.700
- Araç bedeli -------- 150.000
- ÖTV (araç bedeli * 0,10)--- 15.000
- KDV %18 (165.000*0,18)--29.700

Kasa 194.700
---------------------------- / --------------------

Soru: EFE A.Ş.’nin otomobil kiralama işi ile uğraşmaktadır. Kiralamak üzere 150.000 YTL değerinde otomobil almıştır. Muhasebeleştirilmesi (ÖTV ve KDV’yi dahil ederek) nasıl yapılır? (ÖTV %10 olarak hesaplanacaktır)

------------------------------ / ----------------------------------
254 Taşıtlar 194.700
- Araç bedeli ------ 150.000
- ÖTV (araç bedeli * 0,10)
191 İndirilecek KDV 29700
29.700
- %18 (165.000 * 0,18)----- 29.700

100 Kasa 194.700
----------------------------- / --------------------

Soru: EFE A.Ş. araç alım satım işi ile uğraşmaktadır. 150.000 YTL değerinde bir otomobil satılmak üzere alınmıştır. Araç 200.000 YTL’ye satılmıştır. Alım ve satımı ÖTV ve KDV dahil ederek muhasebeleştirin? (ÖTV %10 olarak hesaplanacak)

Araç Alımı
---------------------------- / --------------------
153 Ticari Mallar 150.000
- Araç bedeli ---150.000
191 İndirilecek KDV 29.700
- %18 (165.000 * 0,18)
100 Kasa 179.700
--------------------------------------- / -----------------

Araç Satışı
--------------------- / --------------------------
100 Kasa 259.600

600 Satışlar 200.000
360 Ödenecek vergi ve fon 20.000
ÖTV (Araç bedeli * %10) 20.000
391 Hesaplanan KDV 39.600
- (Araç bedeli + ÖTV)*%18---- 39.600
----------------------- / -----------------------------

Soru: Akaryakıt üretimi ve ticareti ile uğraşan EFE A.Ş., benzin üretimde kullanılmak üzere ÖTV konusuna giren solvent yağlarından 20.000 YTL’lik alım yapmıştır (1.500 YTL ÖTV ödemiştir). Ürettiği benzini de 32.500 YTL’den satmıştır (2.500 YTL ÖTV alınmıştır). ÖTV’yi dikkate alarak muhasebeleştirme yapınız (KDV dikkate alınmayacak)


Alım
---------------------------- / ----------------
153 Ticari Mallar 20.000
- Solvent bedeli ------------20.000
193 Peşin Ödenen Vergiler 1.500
- ÖTV bedeli --------------1.500

100 Kasa 21.500
-------------------------- / ---------------
Satım
-------------------------- / -------------
100 Kasa 35.000

600 Satışlar 32.500
- Benzin satışı ---------32.5000
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 2.500
Tahsil edilen ÖTV---2.500
--------------------------- / ------------------------

ÖTV Beyan edilip Ödenirken
------------------------- / ---------------------
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 2.500

193 Peşin Ödenen Vergiler 1.500
100 Kasa 1.000
------------------- / --------------------------

Tuesday, May 15, 2007

YILLARA YAYGIN İNŞAAT HAKEDİŞ MUHASEBESİ

HAKEDİŞ AVANSI ALINMASI

102 BANKALAR 96 250
295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER 3 000
Gelir V. Stopajı %3
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 750
Damga Vergisi %0,6
340 ALINAN AVANSLAR 100 000

AYLIK GEÇİCİ HAKEDİŞ TAHAKKUK/TAHSİLİ
__________ / _______________
102 BANKALAR
(veya ALICILAR) 114 250
740 HİZMET ÜRETİM
MALİYETİ 750
(Damga Vergisi%0.6)
295 PEŞİN ÖDENEN
VERGİLER 3 000
Gelir V.Stopajı%3
350 ....PROJESİ HAKEDİŞ BEDELİ 100 000
391 HESAPLANAN KDV 18 000
______________ / ___________________

İŞ BİTİMİNDE STOPAJ MAHSUBU
___________ / ___________
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER
295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER
uzun vadeli stopajların dönen varlıklara alınması
____________ / ____________
371 DÖNEM KARINDAN ÖD.PEŞİN VERGİLER
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER
_________ / _________________

Monday, May 14, 2007

Birden Fazla Yıla Sari İnşaat ve narım İşleri

1 .Birden fazla yıla sari (Yıllara) Sari inşaat ve Onarım İşinin Özellikleri
Gelir vergisinde takvim yılı esastır. Bir takvim yılına ait gelirler ertesi yılın Şubat-Mart ayında beyan edilir. Bu vergilendirme ve beyan sisteminin istisnası Gelir Vergisi Kanununun 42, 43 ve 44 üncü maddelerinde yer alan yıllara yaygın inşaat ve onarım işidir.
Bir yıldan fazla süren (birden fazla takvim yılına taşan) inşaat ve onarma işlerinden elde edilen kazançlar işin bitiminde tespit edilir, tamamı o yılın geliri sayılarak takip eden yılın Mart ayının 1 5 inci gününe kadar beyan edilir.
Bir işin 42 nci madde kapsamında değerlendirilebilmesi için aşağıdaki koşulları taşıması gerekmektedir.
· Faaliyet konusu iş, inşaat ve onarım işi olmalıdır.
· İnşaat ve onarım işi başkalarının hesabına ve taahhüde bağlı olarak yapılmalıdır.
· İnşaat ve onarım işi birden fazla takvim yılına sirayet etmelidir.

2. İnşaat ve Onarım İşinde İşin Başlangıç Tarihi
GVK`nun 42 nci maddesi kapsamına giren işlerde, inşaat ve onarım işinin başlangıç ve bitim tarihi önem arz etmektedir.
Bu çerçevede;
· Yapılan sözleşmede yapılacak işin yer teslimi öngörülmüş ise yerin teslim edildiği tarih,
· Sözleşmede yer teslim tarihi belirtilmemiş ise sözleşmede belirtilen işin başlangıç tarihi,
· Sözleşmede bunların hiçbiri belirtilmemiş ise sözleşme tarihi, işin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.

3. İnşaat ve Onarım İşinde İşin Bitim Tarihi
· Geçici ve kesin kabule tabi olan işlerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın onaylandığı tarih,
· Geçici ve kesin kabul usulüne tabi olmayan işlerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih,
işin bittiği tarih olarak kabul edilir. Diğer bir ifadeyle, yıllara sari işlerde geçici kabul tutanağının düzenlenerek onaylanması ile iş bitmiş sayılır ve bu tarih itibarıyla kar-zarar tespit edilerek takip eden yıl beyan edilir.
Geçici ve kesin kabul yönteminde yıllara sari inşaat ve onarma işlerinde iş, geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarihte bitmiş sayılır. Elde edilen kazanç veya zarar, geçici kabul tutanağının idarece onaylandığı yılı izleyen Mart ayının 1 5 inci günü akşamına kadar beyan edilir.
Geçici kabulden kesin kabul tarihine kadar bu işle ilgili olarak yapılan giderler ile her türlü hasılat bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kar-zarar hesabına intikal ettirilir.
Geçici ve kesin kabul usulüne tabi olmayan işlerde işin fiilen tamamlandığı yıl, işin bittiği tarih olarak kabul edilir. Bu hallerde fiili bir ölçü söz konusu olup, her olay kendine ait özellikler taşıyabilir. Genel planda önem taşıyan unsur, inşası tamamlanan yapının, sahibinin istifade ve tasarrufuna sunulmuş olmasıdır.
İşin ifa edilerek son bulması için aşağıdaki şartların birlikte bulunması gerekir.
· İşin yapılmış olması,
· Yapılan şeyin teslim edilmiş olması,
· Yapılan şeyin kabul edilmiş olması gerekir.

4. İnşaat ve Onarma İşlerinde Ortak Genel Giderlerin Dağıtımı
Yıllara sari inşaat ve onarma işi yapan yükümlüler, bu işlerine ait kayıtlarını ayrı bir defterde veya tutmakla yükümlü oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermek ve kar-zararlarını ayrı ayrı saptamak zorundadırlar.
Hangi işle ilgili olduğu saptanamayan veya bütün işler için yapılan giderler ortak genel gider olarak kabul edilip yapılan işlere dağıtılırlar.
Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarım işinin birlikte yapılması halinde her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların birbirine olan nispetine göre dağıtılacaktır. Enflasyon düzeltmesi uygulanan dönemlerde ise harcamaların düzeltilmiş değerlerinin dikkate alınacağı tabidir.
Tek veya birden fazla inşaat ve onarım işi diğer işlerle birlikte yapılıyor ise, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış veya hasılat tutarlarının birbirlerine olan nispeti dahilinde dağıtılacaktır.

Örnek
Mükellef (B), hepsi yıllara sari inşaat ve onarım işi yapmakta olup,
· A işinden 60 bin YTL.
· B işinden 36 bin YTL.
· C işinden 24 bin YTL. istihkak almıştır.
Üç ayrı iş için müştereken 9.600 YTL. genel gider yapılmıştır. Bu genel giderlerin işlere dağılımı bu işlerle ilgili harcama tutarlarının birbirine olan oranına göre yapılacaktır.
İşler Yapılan Harcama Tutarları (bin YTL) Harcama Oranı (%) İşlere Düşen Ort Gen Gid. (YTL)
A işi 60 50 4.800
B işi36 30 2.880
C işi 24 20 1.920
Toplam120 100 9.600

5. İnşaat ve Onarma İşlerinde Amortismanların Dağıtımı
Ortak olarak kullanılan makine, tesisat ve ulaştırma araçlarının amortismanları bunların her bir işte kullanıldıkları gün sayısına göre inşaatların maliyetlerine dağıtılır.(GVK.Md.43) Amortisman dağıtımında aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir:
· Mobilya, hesap ve yazı makinesi gibi büro malzemelerinin amortismanı; ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur.
· Yıl içinde alınan tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının satın alındığı tarihten önceki günlere isabet eden amortismanları, yine ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur.
· Tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının kullanılmayıp boş kaldığı günlere isabet eden amortismanları, ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur. Söz konusu araçların kullanılmadığı veya kullanılmasının mümkün olmadığı işlere pay verilmez.
Örnek: Değeri 30 bin YTL olan kamyon aşağıdaki sürelerde belirtilen faaliyetlerde kullanılmıştır. Amortisman oranı %20’dir. (30.000 * %20 = 6.000)
İşler Kullanıldığı Gün Sayısı Gün Sayısının Oranı Ayrılacak Amortisman Payı
A İnşaat 60 2/12 1.000
B İnşaat 120 4/12 2.000
Nakliye 90 3/12 1.500
Nalburiye 90 3/12 1.500
Toplam 360 12/12 6.000

6. Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşlerinde Tevkifat Uygulaması
Yıllara sari ve onarım işi yapanlara zaman zaman söz konusu işlere ilişkin olarak düzenlenen istihkak raporuna dayanarak istihkak ödemesi yapılmaktadır. Bu ödemeler geçici kabulün veya işin fiilen bitiminden sonraki ana ödemeye mahsuben yapılan bir ödeme olmaktadır.
Vergilemedeki gecikmeyi telafi etmek ve müteahhidin ödemedeki mali yükünü azaltmak amacıyla, yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinde ödenen istihkak bedellerinden vergi kesintisi yapılmaktadır. Vergi kesintisi yapmak mecburiyetinde olanlar, yıllara yaygın inşaat ve onarma işini yapanlara (kurumlar dahil) ödedikleri istihkak bedellerinden istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben (avans olarak ödenenler dahil) %5
(2006/11449 sayılı BKK ile %3 Yürürlük; 01/01/2007) nispetinde vergi kesintisi yapmakla yükümlüdürler. (GVK.Md.94)
Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde gelir vergisi tevkifatının matrahı, bu işleri yapanlara ödenen istihkak bedelleridir. Kesilen bu vergiler verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinde bildirilen kazanç üzerinden hesaplanacak gelir kurumlar vergisinden mahsup edilir. İşin devam etmesi nedeniyle kazancı beyannameye dahil edilmemiş olan inşaatlara ilişkin istihkaklardan kesilen gelir vergisi tevkifatları diğer kazanç unsurları üzerinden hesaplanan gelir ya da kurumlar vergisinden mahsup edilemez.
Diğer taraftan, geçici kabulden sonra kesin kabulü sağlamak üzere yapılan işler nedeniyle alınan istihkaklar, biten inşaat işiyle ilgilendirilmeksizin elde edildikleri yılın kar veya zararının tespitinde dikkate alınırlar ve gelir vergisi tevkifatına tabi tutulmazlar.
Yıllara sari inşaat ve onarma işinden elde edilen istihkaklar nedeniyle oluşan faiz gelirlerinin, inşaat işinin değil faiz gelirlerinin ait olduğu yılın kazancı olarak beyan edilmesi gerekmektedir.
GVK’nun 42 nci maddesi kapsamına giren birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işleri dolayısıyla alınan istihkak bedellerinden tevkif edilmiş bulunan vergilerin, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilen gelire dahil kazançlar üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden mahsubu neticesinde, mükellefe iadesi gereken bir verginin kalması halinde, bu vergi mükellefin talebi doğrultusunda nakden ve/veya diğer vergi borçlarına mahsup edilmek suretiyle iade edilecektir.
Sözleşme yapılırken işin yıl içinde bitmesinin öngörülmesine karşın iş değişik nedenlerle yıl içinde bitmeyip sonraki yıla sarkabilir. Yeni sözleşmenin yapılması veya sözleşmede değişikliğin yapılmasıyla birlikte ya da fiilen iş yıllara yaygın duruma gelebilir. Bu durumda yeni sözleşmenin veya sözleşmede değişikliğin yapıldığı ya da fiilen yıllara yaygın hale geldiği tarihten sonra yapılan hakediş ödemelerinden vergi kesintisi yapılması gerekir.
Örnek: İlköğretim Okulu bina inşaatı yapım işi 30.12.2005 tarihinde sözleşmeye bağlanmış, 05.01.2006 tarihinde yer teslimi yapılmış, ayrıca işin 180 günde tamamlanacağı sözleşmeye bağlanmıştır. Söz konusu inşaat işi ile ilgili olarak müteahhide zaman zaman istihkak (hakediş) ödemesi yapılmıştır.
Örnek olayımızda okul inşaatı için yer teslimi 05.01.2006 tarihinde yapıldığından işin başlangıç tarihi 05.01.2006 olup, işin 180 günde tamamlanacağı öngörüldüğünden bitim tarihinin de aynı yılda olması nedeniyle işin GVK`nun 42 nci maddesi kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla, söz konusu istihkaklardan gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır.

Saturday, May 12, 2007

Quiz Örnek Sorular

- Yurt dışından sağlanan proje hizmetlerinin Katma değer vergisi ve stopaj uygulamasını bir örnekle özetleyiniz.

- Yıllara yaygın iki inşaat işi ile yapı malzemeleri satışını birlikte yapan bir şirketin müşterek genel giderlerini dağıtımı ile ilgili bir örnek oluşturunuz.

- indiliremeyecek Katma Değer vergisi ile ilgili muhasebe kayıtlarını bir örnek üzerinde gösteriniz.

- ücret tahakkuk ve ödemesinin muhasebeleştirilmesini bir örnek üzerinde açıklayınız.

- İhracat ve döviz kazandırıcı hizmetlerle ilgili teşvikleri özetleyiniz.

ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAK KARŞILIKLARI ve MUHASEBESİ

Şüpheli Ticari Alacaklar: 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı: Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar.

Hesabın İşleyişi ve Özellikleri: Tahsili şüpheli hale gelmiş olan alacaklar ile ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak bu durumdaki alacaklar normal alacaklardan çıkarılır. Alacağın tahsili edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı, dönen varlıklar grubu içinde bulunan aktif karakterli bir hesaptır. İşletmenin ticari faaliyetlerinden kaynaklanan ve normal koşullarda vadesinin bir yıl ve daha az süreli olduğu ticari alacaklarından senetli olup-olmadığına bakılmaksızın izlendiği hesaptır. Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı; İşletmenin Alıcılar, Alacak Senetleri, Verilen Depozito ve Teminatlar, Diğer Ticari Alacaklar hesaplarında izlenmekte olup ta şüpheli hale düşen alacakları bu hesaplara alacak kaydedilerek kapatılırlar ve Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabında izlenirler.

Şüpheli Ticari Alacaklar ile İlgili Yasal Dayanak ve Uygulama:
Vergi Usul Kanunu madde 323 (Şüpheli Alacaklar)

Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla,
1- Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar,
2- Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar, Şüpheli alacak sayılır. Dava veya icra takibine değmeyecek küçük tutarın ne olduğu konusunda bir ölçü vermek pratik olarak mümkün değildir. Bu rakamı firmanın ölçekleri içinde değerlendirmek ve karar vermek gerekir ‘

· Şüpheli alacağın zarar yazılabilmesi için önce karşılık ayrılması gerekir.
· Şüpheli alacaklar ancak bilanço usulüne göre defter tutan mükellefler tarafından karşılık ayrılıp, giderleştirilir.
· Şüpheli Alacaklar için şüpheli hale geldikleri hesap döneminde karşılık ayrılabilir. Dolayısıyla şüpheli hale geldikleri hesap döneminde zarar olarak yazılabilme olanağı vardır. Buna bağlı olarak bir alacağın şüpheli hale geldiği dönemde zarar kaydedilmemesi halinde bundan sonraki dönemlerde zarar intikal ettirilmesine olanak yoktur.
· Şüpheli hale düşmüş bir alacak şüpheli hale düştüğü dönemin son gününde envanter işlemleri yapılırken zarar intikal ettirilmesi gerekmektedir.
· Verilen avanslar veya işletme sahibinin şahsi alacakları için karşılık ayrılamaz. Şüpheli alacak haline gelmiş alacak için teminat alınmış ise, şüpheli alacak karşılığı, alının teminatın şüpheli alacağı aşan kısmı için ayrılabilir.Teminata bağlı alacaklar, tahsil edilmemeleri söz konusu olmayacağı için şüpheli alacak haline gelmezler. Kısmen teminata bağlı alacakların da teminata bağlı kısımlarının şüpheli hale gelmeleri söz konusu değildir. Ancak bu alacakların teminatsız kalan kısımlarının da şüpheli hale gelmesi mümkündür.
Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı: Bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalanmasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır. Bu hesap amaca uygun olarak bölümlenebilir." şeklinde tanımlanmaktadır.

Hesabın İşleyişi ve Özelliği: Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliğinde 129. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı'nın işleyişi; "Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri" hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı" alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları" hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.
Dönemin karşılık tutarının o tarihteki şüpheli alacaklar karşılığı tutarından az olması durumunda, aradaki fark "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılmak üzere bu hesaba borç yazılır.
Hesap çoğunlukla "128. Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı"'na alınan şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkların takibi için kullanılmaktadır. Bunun yanında perakende satış yönteminin uygulanması sonucunda da yukarıda açıklanan hesaplama yöntemi ile ayrılan şüpheli ticari alacaklar için ayrılan karşılıklarda bu hesapta izlenmektedir. Hesap aktifi düzenleyici bir hesap niteliğindedir. Aktif içinde 12. Ticari Alacaklar Hesap Grubu bünyesinde bulunmasına karşın pasif karakterli bir hesaptır. Şüpheli Alacaklar için Vergi Usul Yasasının 323. maddesinde yazılı bulunan karşılık ayrılma şartlarının yerine getirilmesi ile bu hesabın alacağı çalışmaya başlar. Bu hesap pasif karakterli olması dolayısıyla daima alacak bakiyesi verir. Hiç Şüpheli Alacak Karşılığının kalmaması durumunda da "0" bakiye verir

· Şüpheli alacak tahsil edildiği zaman şüpheli alacaklar hesabından çıkarılmak suretiyle bu hesap kapatılır. Ayrılmış olan şüpheli alacak karşılığı ile ilgili “129- Şüpheli Alacak Karşılıkları” hesabına borç ve “644- Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabına alacak kayıt yapılmak suretiyle gelir yazılır.

· Konkordato, bir borçlunun alacaklılarının en az üçte ikisinin alacaklarının bir kısmından vazgeçtikleri, aynı zamanda bu alacaktan vazgeçmeyi kabul etmeyen alacaklıları da bağlayan bir anlaşmadır. Bazen alacağın bir kısmından vazgeçme yerine belli bir süre tanınması halinde tamamını ödeyebilecek durumda da olabilir. Konkordato alacağın vazgeçilmeyen kısmını şüpheli hale getirmediği gibi aksine, vazgeçilmeyen kısmının tahsilini teminata bağlar. Öte yandan konkordato bir dava ve icra takibi de değildir. Bu konudaki talep borçludan gelir. Bu nedenle borçlusu tarafından konkordato anlaşmasıyla sonuçlanan alacak kısmı şüpheli alacak haline gelmediği için bu tür alacaklar için karşılık ayrılamaz. Konkordato anlaşması sonucunda vazgeçilen alacaklar Vergi Usul Kanunu’nun 322. maddesi kapsamında değersiz alacak olarak zarar yazılır. Konkordato talebinin anlaşma ile sonuçlanamaması halinde yine karşılık ayrılamaz. Söz konusu alacağın şüpheli hale gelmesi için yasal takip yollarının işletilmesi gerekir.
· Avans bir mal ya da hizmet almak için mal veya hizmeti almadan önce bu mal veya hizmetin bedeline mahsuben yapılan ödemedir. Ticari defterlere, verilen avans olarak kaydedilen erken ödemeler, bir başka ifade ile ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmalıdır. Aksi takdirde avans olarak değil alacak olarak cari hesaba kaydedilir. Yanlış kayıt yapılarak işle ilgili olmayan bir ödemenin de, salt verilen avanslar hesabına kaydedildi diye avans olarak kabul edilmeyeceğinin de göz önünde bulundurulması gerekir. Ticari faaliyete konu olacak bir mal veya hizmet için verilen sipariş avansının, bu alımın gerçekleşmemesi ve sipariş avansı olarak yapılan ödemenin geri tahsil edilememesi halinde, bu alacak yürütülen yasal takibat sonucundan eğer şüpheli hale gelmiş ise karşılık ayrılabilir. Aksine de görüş bulunmaktadır. Bu görüşe göre; ancak ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olarak, daha önce hasılat hesaplarına intikal ettirilmiş alacaklar olarak kabul edip, işlemi gerçekleşmeyen ve tahsil edilemeyen avanslar için karşılık ayrılamaz.

· Devletten ve Kamu kuruluşlarından olan alacaklar için karşılık ayrılıp ayrılamayacağı tartışma konusu olup Vergi Usul Kanunu’nun 323. maddesinde kişiler değil alacaklar sayılmak suretiyle kamu kurum veya kuruluşlarına bir ayrıcalık tanımadığından ve icra ve iflas kanununun 82. maddesi uyarınca, devlet malları haczedilememekle birlikte kamu kurum ve kuruluşları aleyhine yasal takibat yapılmasını engelleyen bir hükmün mevcut olmadığından bu tür alacaklar içinde karşılık ayrılabileceği görüşü ağır basmaktadır.

· Diğer taraftan her hesap dönemi gelir veya kurumlar vergisi açısından ayrı ayrı ele alınmakta ve ilgili yılın geliri takip eden yılda vergilenmektedir. Bu nedenle gelirin dönemselliği ilkesinin bir sonucu olarak, alacak ne zaman şüpheli hale gelmişse ancak o dönem şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir. Bu itibarla ihtiyari bir hak olarak tanın şüpheli alacak karşılığı ayırma işleminin ilgili dönemde yapılmaması durumunda, diğer dönemlerde geçmişe yönelik olarak şüpheli alacak karşılığı ayrılmasına imkan bulunmamakta olup, iflas erteleme kararı sonucunda şüpheli alacak karşılığı ayrılması da mümkün bulunmamaktadır. V.U.K. Muktezası: B.07.1.GİB.4.34.19.02/VUK-1/323-11986 20/01/2006*300

TAHSİL EDİLEMEYEN KATMA DEĞER VERGİSİ
· Katma Değer Vergisinden kaynaklanan alacak için şüpheli alacak karşılığı ayırabilmesi, ilgili kanun maddesinde yer alan şartların mevcut olması, alacağın ilgili dönemin kayıtlarına girmesi ve katma değer vergisi beyannamelerinde beyan edilmesi halinde mümkün olacaktır. (334 sıra numaralı VUK G.T. 05.05.2004 tarih ve 25453 sayılı R.G.)

· Hatır senetleri ticari bir amaçla verilmiş ve işlem ticari defterlerde muhasebeleştirilmiş ise bundan doğan alacak için karşılık ayrılabilir.

· Ayrıca şüpheli alacak karşılığı, şüpheli duruma düşmüş alacağımızın bir bölümüne de ayrılabilir



ŞÜPHELİ DURUMA GELEN ALACAKLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
.

Bir alacağın tahsili şüpheli hale geldiğinde:


_________________ / _______________
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XXX
120 ALICILAR XXX
Senede bağlı olmayan bir alacağın
şüpheli hale gelmesi
_________________ / _______________


veya

_________________ / _______________
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XXX
121 ALACAK SENETLERİ XXX
Senetli alacağın şüpheli hale gelmesi
_________________ / _______________

Şüpheli alacak için karşılık ayrıldığında ise:

_________________ / _______________
654 KARŞILIK GİDERLERİ XXX
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
KARŞILIĞI XXX
Şüpheli hale gelen alacak için karşılık
ayrılması
_________________ / _______________


Şüpheli alacak karşılığının değerleme işleminin bir sonucu olarak değerleme yapıldığı yıl sonunda ayrılacağı şüphesizdir. Diğer bir ifade ile alacağın şüpheli hale geldiği yıl için dönem sonunda karşılık ayrılır. Alacağın şüpheli hale geldiği yılda karşılık ayırmayan mükellef daha sonraki yıllarda karşılık ayıramaz. Ancak, aynı alacağın şüphelilik hali devam ediyorsa ayırabilir. Danıştay 4. Dairesinin karşılık ayırma zamanı ile ilgili kararları da bu yöndedir.


Danıştay 4. Daire 12.12.1994 Tarihli 5901 1994 2943 sayılı kararar

Anılan kanun maddesinde alacağın şüpheli hale geldiği tarihte karşılık ayrılmasını zorunlu kılan hükme yer verilmemiştir. Önemli olan alacağın maddede gösterilen niteliklere sahip olup olmadığı hususudur. Dönemin değişmesiyle alacağı şüpheli olma niteliğini kaybettiği kabul edilemeyeceği gibi, alacağı şüpheli hali geldiği dönemin geçirilmesi halinde yeni değerleme günlerinde de tasarruf değerini muhafaza edecek olan alacak için karşılık ayırma imkanının ortadan kalkacağının kabulü, kanunda öngörülmeyen bir nedenle kanunla tanınan bir hakkın bertaraf edilmesi anlamına gelecektir. Kayıtlarda alacak olarak görülün meblağın, dava safhasında olduğu da kuşkusuz bulunduğuna göre, şüpheli hale geldiği dönemde karşılık ayrılmamış olması nedeniyle, Vergi Mahkemesine şüpheli alacak olarak kabul edilmemesinde isabet bulunmamaktadır.

Şüpheli alacağın tahsili ile ilgili yevmiye maddeleri :

_________________ / _______________ 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞl XXX 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XXX Tahsil edilen şüpheli alacağın ilgili hesaplardan düşülmesi
_________________ / _______________

Sonradan Tahsil edilen Şüpheli Alacaklar için ayrılan karşılık gelir yazılır:
_________________ / _______________ 100 KASA XXX 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR XXX Tahsil edilen şüpheli alacağın gelir kaydı _________________ / _______________

_________________ / _______________
654 Diğer Olağan Gider ve Zararlar XXX
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
KARŞILIĞI XXX
Şüpheli hale gelen alacak için karşılık
ayrılması
_________________ / _______________



Karşılık ayrılan alacakların kısmen veya tamamen tahsil edilmesi durumunda ise ilgili muhasebe kayıtları şu şekilde olacaktır:
_______________ / ____________
100 KASA ( veya Diğer İlgili Hesaplar) XXX

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XXX
______________ / _____________
______________ / _____________
129 ŞÜPHELİ TİCARİ XXX
ALACAKLAR KARŞILIĞI
644 KONUSU KALMAYAN XXX
KARŞILIKLAR
______________ / ________________
______________ / _______________
644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR XXX

690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI XXX
______________ / ______________

Değersiz hale gelen alacak kaydı :
___________________ / _________________ 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR XXX 121 ALACAK SENETLERİ XXX Değersiz hale gelen alacağın kaydı ____________________ / ____________________



***Şüpheli alacaklara karşılık ayırmak ihtiyari bir durumdur.

Monday, May 7, 2007

YURT DIŞINDAN SAĞLANAN HİZMETLERDE KDV



Ülkemiz vergi mevzuatı bakımından yurt dışı hizmet alımlarında KDVK' nun 9. maddesine göre sorumlu sıfatıyla KDV beyanı özellik göstermektedir. KDVK Md. 1/1 e göre, Türkiye’ de yapılan ticari sınai, zirai ve mesleki nitelikteki mal teslimi ve hizmet ifaları KDV’ ye tabi bulunmaktadır. İşlemlerin Türkiye’de yapılmasından kasıt (KDVK Md 6); a- Malların teslim anında Türkiye’ de bulunması b- Hizmetin Türkiye’ de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’ de faydalanılması/dırVergi mevzuatımızda 3 çeşit hizmetten bahsetmek mümkündür. Ticari Kazanç , Serbest Meslek Kazancı ve Ücret.

Mükellefler bu Hizmetleri yurt içinden satın alabildikleri gibi, yurt dışından da ithal edebilmektedirler.KDV'de vergileme hakkı, teorik olarak mal ve hizmetin nihai olarak tüketildiği ülkeye aittir. KDVK'nun 11. maddesinde her türlü mal ve hizmet ihracatı vergiden istisna tutulurken, her türlü mal ve hizmet ithalatı aynı kanunun 1/2 maddesine göre vergiye tabi tutulmuştur. Yurt dışındaki firmalara yaptırılan hizmetlerde mükellef esas olarak yurt dışındaki firma olmakla birlikte, yabancı firmanın Türkiye’ de ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmadığı durumlarda yasa koyucu Maliye Bakanlığı’ nı vergi alacağını emniyet altına almak amacıyla, vergiye tabi olanları veya diğer ilgili bir şahsı verginin ödenmesinden sorumlu tutmaya yetkili kılmıştır.
Maliye Bakanlığı’ nın yayımlamış olduğu 15 seri nolu KDV Genel Tebliği’nin ( c ) bölümünde, yurt dışından sağlanan hizmetlere ait KDV’ nin hizmetten faydalanan yurt içindeki muhatap tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edileceğini açıklamıştır. Bu bağlamda yurt dışından sağlanan hizmetlere ait KDV'nin , hizmetten yararlanan Türkiye’ de mukim kişi ve kuruluşlarca sorumlu sıfatıyla verilecek olan 2. nolu KDV beyannamesi ile beyan edilerek bağlı bulunulan vergi dairesine ödenmesi ; 1 nolu KDV beyannamesinde de gösterilerek indirilmesi mümkün olacaktır.

Örnek : İngiltere'de yerleşik bir firmadan bilgisayar yazılımı satın alan Türkiye’ de yerleşik bir diğer kuruluş net 150.000 USD karşılığı bu hakkı almış olsun.Fatura tarihindeki Dolar alış Kuru 1.533.168 TL olsun. Bu durumda Türkiye’de ki firmanın bu fatura karşılığında yapacağı işlemler şöyle olmalıdır.Öncelikle belirlenmesi gereken bilgisayar yazılımının serbest meslek mi yoksa gayrimaddi hak mı olarak tespiti konusudur.Her iki halde uygulama farklı olacaktır. Bilgisayar yazılımı gayrimaddi hak unsuru olarak algılanacaktır. Bu durumda ikince aşamada faturanın gelmiş olduğu ülke olan İngiltere ile aramızda çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasının var olup olmadığı unsuruna bakılacaktır. İngiltere ile aramızda çifte vergilendirme anlaşması vardır. Bundan sonra183 gün kuralı fatura için hesaplayacağımız stopaj ve fon olayı ile ilgili önem taşımaktadır.

Eğer İngiltere'deki firma 183 gün içerisinde Türkiye’ de hizmet vermişse o zaman stopaj ve fon olmayacaktır. Bu süreyi aşmış ise stopaj yapılacaktır ( örneğimizi buna göre inceleyelim.)*** İngiltere ile aramızdaki anlaşmaya göre stopaj oranı % 10 dur. Bu bilgiler ışığında; öncelikle bu hizmetten Türkiye’ de yararlanıldığı için KDV sorumluluğu doğacaktır ve KDV yi indirip aynı zamanda da 2. No’lu beyanname ile beyan etmemiz gerekecektir.

150.000 $ X 1.533.168 = 229.975.200.000 ( NET TUTAR )
229.975.200.000 / 0,90 = 255.528.000.000 TL ( BRÜT TUTAR )
KDV = 255.528.000.000 X % 18 = 45.955.040.000 ( SORUMLU SIFATIYLA KDV )
STOPAJ = 255.528.000.000 X % 10= 25.552.800.000

MUHASEBE KAYDI :TAHAKKUK
_______________ / __________
770 255.528.000.000
191 İnd.KDV 45.995.040.000
360.01 Stopaj Öd.Vergi ve fonlar 25.552.800.000
391 Hesaplanan KDV 45.995.040.000
320 Satıcılar 229.975.200.000
______________ / ___________
Ödeme yapıldığı zaman ortaya çıkacak olan kur farkları da 646 / 656 Hesaplarda takip edilecektir.

KATMA DEĞER VERGİSİ TEVKİFATI

(KDVK) 9. maddesi ile vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla vergiye tabi işlemlere taraf olanların verginin ödenmesinden sorumlu tutulmaları konusunda Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.
Maliye Bakanlığı tarafından bu yetki kullanılarak, 21.10.2003 tarih ve 25266 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 89 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Kanunu Genel Tebliği çıkarılmış, izleyen Tebliğler ile de KDVK’nın 17. maddesinin 1 numaralı fıkrasında sayılanlardan siyasi partiler, sendikalar, kamu menfaatine yararlı dernekler, Bakanlar Kurulu’nca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, vakıflarca kurulan üniversiteler ile tarımsal amaçlı kooperatifler dışındaki kurum ve kuruluşlar, bankalar, sermayelerinin % 51 veya daha fazlası kamuya ait işletmeler ve özelleştirme kapsamındaki kuruluşların alımlarına ait bedel üzerinden hesaplanan katma değer vergisini, sorumlu sıfatıyla beyan etmek ve ödemek üzere tevkifata tabi tutmaları hükme bağlanmıştır.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin Maliye Bakanlığı’na tanınan yetkiye dayanılarak, aşağıda sayılan kurum ve kuruluşların yine aşağıda belirtilecek işlemlere ait katma değer vergisini tevkifata tabi tutmaları uygun görülmüştür.
Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve bunların teşkil ettikleri birlikler, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, üniversiteler (vakıf üniversiteleri hariç), kanunla kurulan veya tüzel kişiliği haiz emekli ve yardım sandıkları, bankalar ve özel finans kurumları, kamu iktisadi teşebbüsleri (Kamu İktisadi Kuruluşları, İktisadi Devlet Teşekkülleri), özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar, organize sanayi bölgeleri ile menkul kıymetler, vadeli işlemler borsaları dahil bütün borsalar, hisse senetleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’na kote edilmiş şirketler yarıdan fazla hissesi doğrudan yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlara (tek başına ya da birlikte) ait olan kurum, kuruluş ve işletmeler, birbirlerine karşı ifa ettikleri hariç olmak üzere, katma değer vergisi tevkifatı yapmak zorundadır.
Yukarıdaki hizmet türlerine göre uygulanacak tevkifat oranları
1- Yapım işleri ile bu işlere ilişkin mühendislik-mimarlık ve etüt-proje hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 1/6’sı (%3)
2- Temizlik hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 2/3’ü,(%12)
3- Bahçe ve çevre bakım hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 1/2’si(%9),
4- Özel güvenlik hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 1/2’si,
5- Makine, teçhizat, demirbaş ve taşıtlara ait tadil, bakım ve onarım hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 1/3’ü,
6- Her türlü yemek servisi bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 1/2’si,
7- Danışmanlık ve denetim hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 1/2’si,
8- İşgücü temin hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 0,90(%16.2)’ı.

84 SERİ NO KDV GENEL TEBLİĞİ (VERGİİADESİ)

Katma Değer Vergisi Kanununun(1) 11 inci maddesinin birinci fıkrasının:
(a) bendi kapsamında; - Mal veya hizmet ihracından,
- 61 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği(2) uyarınca Türkiye’de ikamet etmeyenlere döviz karşılığı özel fatura ile yapılan satışlardan (bavul ticareti),
(b) bendi kapsamında 43 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği(3) uyarınca Türkiye’de ikamet etmeyen yolcuların satın alarak yurt dışına götürdükleri mallara ait verginin iadesinden (yolcu beraberi eşya ihracı),
(c) bendi kapsamında (bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara satılanlar dahil) ihraç kaydıyla teslimlerden,
doğan katma değer vergisi iadesi taleplerinin değerlendirilmesi ve sonuçlandırılmasına ilişkin esaslar, bu Kanunun 32 nci maddesinin Bakanlığımıza, Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğinin(4) 52 nci maddesinin de Gelirler Genel Müdürlüğüne verdiği yetkiye dayanılarak bu Tebliğde yeniden belirlenmiştir.
İhracat istisnası ve ihraç kaydıyla teslimlerden doğan iadeler kural olarak bu Tebliğin “I. Genel Esaslar”, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) düzenleme veya kullanma fiili ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi bulunan mükelleflerin iade talepleri ise Tebliğin “II. Özel Esaslar” bölümündeki açıklamalara göre yerine getirilir.
I. GENEL ESASLAR
1. İnceleme Raporu ve Teminat Aranmaksızın İade
- Mahsup yoluyla iade talepleri,
- Maliye Bakanlığınca belirlenen sınırı aşmayan nakden iade talepleri,
- Yeminli mali müşavir tasdik raporuna dayalı nakden iade talepleri,
- Kamuya ait kuruluşların iade talepleri,
inceleme raporu ve teminat aranılmaksızın yerine getirilir.
1.1. Mahsup Yoluyla İade
Katma değer vergisi iade alacağının hak sahibi mükellefin kendisinin, ortaklarının veya mal ya da hizmet satın aldığı kişilerin vergi borçlarına, ithalat sırasında uygulanan vergilere, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) prim borçlarına mahsubu talepleri miktarına bakılmaksızın inceleme raporu ve teminat aranılmadan yerine getirilir.
İade alacağı öncelikle mükellefin ithalde alınanlar dışındaki vergi borçlarına mahsup edilir. Artan bir miktar olursa mükellefin isteğine bağlı olarak; kendisinin, ortaklarının veya mal ya da hizmet satın aldığı mükelleflerin ithalde alınanlar dahil vergi borçlarına veya SSK prim borçlarına mahsup yapılır.
Mahsup talebi, bu Tebliğin (I/1.1.3.) bölümünde belirtilen belgeler tamamlanmadıkça hüküm ifade etmez. Mahsup talebinin yerine getirilmesinde gümrük beyannamelerinin teyidi beklenmez. Ancak teyidin olumlu gelmemesi halinde mahsup tarihi itibarıyla gerekli tarhiyat işlemi yapılır.
İade alacağının mal ya da hizmet satın alınan mükelleflerin yukarıda belirtilen borçlarına mahsubunda, ihracatçılar ve ihraç kaydıyla mal teslim edenler tarafından satın alınan mal ya da hizmetin ihracatla ilgili olup olmaması ve malın henüz ihraç edilmemiş bulunması, yurt içinde satılmış olması veya işletme envanterinde yer almıyor olması, satın alınan malın ya da hizmetin katma değer vergisine tabi olmaması mahsuba engel teşkil etmez. Mahsup talebi satın alınan mal ya da hizmet üzerinden hesaplanan katma değer vergisi tutarı ile de sınırlı değildir.
Aralarında mal veya hizmet alışverişi olmasa bile, iade alacağının;
- sermayelerinin % 51 veya daha fazlası Devlete ait kuruluşlarda bağlı müessese, iştirak veya ortaklıkların,
- sermaye şirketleri, kooperatifler, kollektif şirketler ve adi ortaklıklarda ise ortakların
vergi borçlarına mahsubu mümkündür.
61 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği uyarınca Türkiye’de ikamet etmeyenlere döviz karşılığı özel fatura ile satış yapanlara ihraç kaydıyla teslimde bulunanların iade talepleri münhasıran mahsup yoluyla yerine getirilir. Bir başka ifade ile bu mükelleflere nakden iade yapılmaz.
1.1.1. Mahsup Edilebilecek Borçlar
1.1.1.1. İthalde Alınanlar Dışındaki Vergi Borçlarına Mahsup
Mükelleflerin katma değer vergisi iadelerini; kendilerinin, ortaklarının veya mal ya da hizmet satın aldıkları mükelleflerin ithalde alınanlar dışındaki vergi borçlarına mahsubunu talep etmeleri halinde, mahsup için aranan belgelerin ibraz edilmiş olması kaydıyla iade talepleri yerine getirilir. Kendi vergi borcuna mahsup talebinde bulunan mükelleflerin işlemleri 15 gün içinde tamamlanır.
1.1.1.2. İthalde Alınan Vergilere Mahsup
Mükellefler iade alacaklarını; kendilerinin, ortaklarının ya da mal veya hizmet satın aldıkları mükelleflerin ithalde alınan vergilerden doğan borçlarına mahsubunu talep edebilirler. Mahsup için, ilgili gümrük idaresinden mükellefin vergi dairesine hitaben yazılan ve ithalde alınan vergiler ile varsa gecikme faizi, zam ve ceza tutarları ile ödemenin yapılacağı gümrük saymanlığı ve hesap numarasını belirtir bir yazı alınır. Mahsup tutarını gösteren saymanlıklar arası işlem fişi ilgili gümrük saymanlığına gönderilir. Herhangi bir nedenle mahsup yapılamaması halinde, gümrük saymanlığınca düzenlenecek saymanlıklar arası işlem fişi ile mahsup edilemeyen tutar ilgili vergi dairesine derhal iade edilir.
1.1.1.3. SSK Prim Borçlarına Mahsup
Mükellefler iade alacaklarını; kendilerinin, ortaklarının veya mal ya da hizmet satın aldıkları mükelleflerin SSK prim borçlarına (Sigorta Primi, İşsizlik Sigortası Primi, Eğitime Katkı Payı, Özel İşlem Vergisi, İdari Para Cezası, Tasarruf Teşvik Kesintisi Katkı Payı, Konut Edindirme Yardımı ve benzerleri ile ferilerine) mahsubunu talep edebilirler.
Bu talep, mükellefin Sosyal Sigortalar Kurumundan alıp mahsup dilekçesine ekleyeceği, mahsubu talep edilecek prim borçlarını ve varsa gecikme zammı tutarlarını gösteren belgeye göre değerlendirilir. Bu belgeye prim alacaklısı SSK şubesinin banka hesap numarası da yazılır. Mahsup edilecek prim borcu tutarları mükellefin vergi dairesince ilgili şubenin banka hesap numarasına gönderilir. Bu şubelerdeki prim borcu vergi iadesi talep eden mükellefin kurumdan getirdiği belgelerin tesliminden sonra ödeme veya diğer nedenlerle vergi dairelerince gönderilen tutara göre azalmışsa, prim borcu tutarından arta kalan kısım ilgili SSK şubesi tarafından derhal vergi dairesine iade edilecektir. Arta kalan tutarın prim borçlusuna iadesi veya ileride doğacak prim borçlarına mahsup edilmek üzere bekletilmesi mümkün değildir.
Sosyal Sigortalar Kurumu prim borçlarının tahsilinde de 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulandığından, vergi dairesince bu işlemlerin gerçekleştirildiği tarihte prim borcunun vadesinin geçmiş olması halinde, borcun vade tarihi ile Sosyal Sigortalar Kurumuna ödemenin yapıldığı tarihler arasında gecikme zammı uygulanabileceği hususunun mükelleflerce göz önünde bulundurulması gerekir.
1.1.2. Mahsup Talebi
Mahsup talebinin geçerlik kazanabilmesi için talebin bir dilekçe ile yapılması şarttır. İade alacağının sonraki dönemlerde muaccel hale gelecek vergi borçlarına mahsubunun da talep edilmesi mümkündür. Ancak bu borçlar muaccel hale geldikçe mahsup talebinin, muaccel hale gelen her borç için ayrı dilekçe verilmek suretiyle yenilenmesi gerekir.
Mahsup dilekçesi ve iade için aranan belgelerin katma değer vergisi beyannamesi ile birlikte vergi dairesine ibraz edilmiş olması kaydıyla, vergi dairelerince yapılan işlemler sırasında meydana gelen gecikme nedeniyle zamanında mahsubu yapılamayan vergiler için gecikme zammı uygulanmaz. Belgelerin beyanname verildikten sonra tamamlanması halinde, belgelerin vergi dairesine verildiği tarih itibarıyla işlem yapılır.
Ancak KDV iadesi için mahsup talep dilekçesi dışında gerekli diğer belgelerin ibraz edilmiş olması halinde, aksine talepte bulunuluncaya kadar, mükellefin kendi vergi borçları için mahsup talebinde bulunduğu kabul edilir. İadeye hak kazanılan tutarla sınırlı olmak üzere, mükellefin belgelerini ibraz ettiği tarih itibarıyla vadesi geçmiş vergi borçlarına bu tarihten sonra gecikme zammı uygulanmaz, bu tarihten sonra muaccel olacak vergi borçları için ise gecikme zammı hesaplanmaz.
1.1.2.1. Ortaklık Payı ve Ortaklık Tesis Tarihi
İade alacağının ortakların vergi ve SSK prim borçlarına mahsubu işleminde ortaklık payı ile ilgili bir sınırlama söz konusu değildir. İade alacağının, ait olduğu dönemden sonra alacaklı ile ortak olanların vergi veya SSK prim borçlarına da mahsup edilmesi talebinde bulunulabilir.
İade alacağının anonim şirketlerde hamiline yazılı hisse senedi sahiplerinin vergi ve SSK prim borçlarına mahsup edilmesi mümkün değildir.
1.1.3. Mahsup Talebinde Aranılan Belgeler
Mahsup talebi, katma değer vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine verilecek bir dilekçe ile yapılır.
Kollektif şirketler ve adi ortaklıklarda iade alacaklarının ortakların vergi borçlarına mahsubu ile ilgili dilekçeye, diğer ortakların mahsup yapılmasına izin verdiğini gösteren noter tasdikli belgeler de eklenir.
Sermaye şirketleri ve kooperatiflerde ise mahsup dilekçesi tüzelkişiliği temsile yetkili kişilerce kaşe tatbik edilmek suretiyle imzalanır ve mahsubu talep edilen verginin borçlusu durumundaki ortak veya ortakların, adı, soyadı, unvanı, bağlı olduğu vergi dairesi, vergi kimlik numarası, vergi borcunun türü, dönemi ve tutarını ihtiva eden bir liste ile ortakların da bu mahsubu talep ettiklerini belirten yazıları dilekçeye eklenir.
İade alacağının SSK prim borçlarına mahsubuna ilişkin dilekçede; katma değer vergisi iadesinin doğduğu dönem, mahsubu istenilen tutar, mahsubu istenilen primin borçlusu durumundaki kişi ve kuruluşların adı, soyadı, unvanı, adresi, vergi dairesi, vergi kimlik numarası, prim borcunun ait olduğu SSK şubesi ve prim borcu tutarları belirtilir.
Nakden veya mahsuben iade taleplerinde dilekçenin yanı sıra iade hakkı doğuran işlem itibarıyla aşağıdaki belgelerin de vergi dairesine ibrazı şarttır.
i. Gümrük beyannameli mal ihracında - Gümrük beyannamesi (aslı veya noter, gümrük idaresi ya da yeminli mali müşavirce onaylı örneği),
Beyannamelerin aslı veya örneği yerine bunların listesinin verilmesi de yeterlidir. Bu takdirde listede beyannamenin tarihi, sayısı, ihraç edilen malın cinsi, miktarı ve tutarı, gümrük kapısının ismi, varış ülkesi, imalatçının adı-soyadı veya unvanı, intaç ve çıkış tarihlerine yer verilir. Gümrük beyannamelerinin yerine liste veren mükelleflerin iade taleplerinin değerlendirilmesi sırasında listelerde yer alan bilgilerde eksiklik bulunması veya tereddüt edilen durumlarda gümrük beyannamelerinin aslının veya örneğinin istenebileceği tabiidir.
- Satış faturalarının fotokopisi veya listesi,
- İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek katma değer vergisi listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren vergi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo.
Dış ticaret sermaye şirketleri ve sektörel dış ticaret şirketleri, ihracatına aracılık ettikleri mükelleflerin indirilecek katma değer vergisi listesini de verirler.
ii. Hizmet ihracında - Yurt dışındaki müşteri adına düzenlenen faturanın aslı veya fotokopisi,
- İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek katma değer vergisi listesi ile ihraç edilen hizmet nedeniyle yüklenilen vergi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo,
- Münhasıran 4389 sayılı Bankalar Kanunu(5) hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş döviz alım belgesi aslı veya ilgili banka veya özel finans kurumu şubesince onaylanmış örneği ya da dövizin yurt dışından geldiğini gösteren bankadan alınmış belge .
iii. Yolcu beraberi eşya ihracında - Gümrükçe onaylı satış faturası veya fatura/çek aslı veya fotokopisi,
- İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek katma değer vergisi listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren vergi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo,
- İadenin yetki belgeli aracı firma tarafından yapılması halinde bu firmaların gönderdiği icmallerin fotokopisi.
iv. Bavul ticaretinde - Gümrükçe onaylı özel faturaların aslı veya fotokopisi,
- İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek katma değer vergisi listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren vergi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo,
- Münhasıran 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş döviz alım belgesi aslı veya ilgili banka veya özel finans kurumu şubesince onaylanmış örneği.
v. İhraç kaydıyla satışlarda - Gümrük beyannamesi (aslı veya noter, gümrük idaresi ya da yeminli mali müşavirce onaylı örneği),
- (05.07.2002 tarihli ve 24806 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 86 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile değişen hali) ihraç kayıtlı teslimin gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek katma değer vergisi listesi(*),
- İhraç kaydıyla satışlara ilişkin fatura fotokopisi veya liste,
- Bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara satış yapılması halinde, ihracatçıdan temin edilen ve münhasıran 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş döviz alım belgesi aslı veya ilgili banka veya özel finans kurumu şubesince onaylanmış örneği .
vi. Sınır ve kıyı ticaretinde - Sınır ve/veya kıyı ticareti yetki belgesi (bir defa verilmesi yeterlidir.),
- Tahakkuk varakası (aslı veya noter, gümrük idaresi ya da yeminli mali müşavirce onaylı örneği),
- İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek katma değer vergisi listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren vergi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo,
- Satış faturalarının bir örneği veya listesi,(05.07.2002 tarihli ve 24806 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 86 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile eklenen fıkra) Bu bölümde sayılan işlemlerlerle ilgili olarak nakden veya mahsuben iade talep edilmediği takdirde indirilecek katma değer vergisi listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren vergi miktarına ilişkin tablonun ibrazına gerek bulunmamaktadır.
1.1.3.1. Belge İbraz Edenlerin Yapacakları İşlemler
Aranılan belgelerin fotokopilerinin verilmesi halinde, bu fotokopilerin aslının aynı olduğuna dair bir şerh verilerek kaşe tatbiki ve imzalanması suretiyle firma yetkililerince onaylanması gerekir.
İndirilecek katma değer vergisi listesinin, satıcıların adı veya unvanına göre alfabetik sırada veya alış tutarlarına göre; fatura veya benzeri belgenin tarihi, numarası, satıcının adı, soyadı veya unvanı, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, mal veya hizmetin cinsi, miktarı, bedeli ve hesaplanan katma değer vergisi tutarına (aynı satıcıdan birden fazla sayıda alınan belgelerde, belge adedi itibarıyla toplamları yazılır) yer verilerek (2) örnek olarak düzenlenmesi, her sayfanın altına “Listelerde yer alan bilgilerin doğruluğunu taahhüt ve herhangi bir yanlışlık olduğunun tespiti halinde uygulanacak müeyyideleri kabul ederim.” şerhi konularak, işletme yetkilileri tarafından isim ve unvan kaşeleri kullanılmak ve düzenleme tarihi belirtilmek suretiyle imzalanması gerekir. Şu kadar ki, tutarı Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesinde yer alan ve ilgili yılda uygulanmakta olan haddin altında kalan mal veya hizmet alımları bu listede tek kalemde gösterilebilir. Satış faturalarına ilişkin listelerin de bu bilgileri (serbest bölgelerle yurt dışındaki müşterilere düzenlenen faturalarda vergi dairesi ve vergi kimlik numarasına yer verilmeyeceği tabiidir.) içerecek şekilde düzenlenmesi gerekir.
İhraç edilen malın bünyesine giren vergi miktarına ilişkin hesaplamaları gösteren tabloda ise, ihraç edilen mal veya hizmet nedeniyle iadesi talep edilen tutarın hangi girdiler nedeniyle yüklenildiği (örneğin, mamul mal alımları, hammadde alımları, yardımcı malzeme alımları, hizmet alımları, genel gider, amortismana tabi iktisadi kıymet gibi) ve ne şekilde hesaplandığı gibi unsurlara yer verilir.
Vergi dairesinin uygun görmesi halinde listelerin disket veya CD olarak verilmesi de mümkündür.
1.1.3.2. Mücbir Sebep Nedeniyle Belgeleri Zayi Olanlara İade
Vergi Usul Kanununun 13 üncü maddesinde belirtilen mücbir sebep hali nedeniyle defter ve belgelerinin zayi olduğunu Türk Ticaret Kanununun 68 inci maddesine uygun olarak ispat eden mükelleflerin nakden veya mahsuben iade talepleri, iade talebi ile ilgili alış ve giderlere ait katma değer vergilerinin satıcılar tarafından beyan edilip ödendiğinin ispatına bağlı olarak yerine getirilir. İndirim konusu yapılan verginin satıcılar tarafından beyan edilip ödendiğinin herhangi bir şekilde tevsik edilememesi halinde inceleme raporuna göre işlem yapılır.
Mücbir sebep hali bulunan satıcının beyanname verme ve buna ilişkin vergiyi ödeme süresinin Vergi Usul Kanununun 111 inci maddesi uyarınca uzamış olması halinde bu süre içindeki iade talepleri de genel esaslara göre yerine getirilir.
1.1.4. Mahsup Sonrası Alacağın Nakden İadesi
İade hakkı sahipleri, iade alacaklarının yukarıda belirtilen şekillerde mahsubundan sonra kalan kısmının kendilerine, ortaklarına veya mal ya da hizmet satın aldıkları kişilere nakden iadesini talep ederlerse bu Tebliğin (I/1.2.), (I/1.3.) ve (I/2.) bölümlerindeki açıklamalara göre işlem yapılır. Bu şekilde yapılacak iadede, mahsup yoluyla iade edilen kısım (I/1.2.) bölümündeki sınırın hesaplanmasında dikkate alınmaz. İade alacağının tamamının üçüncü kişilere nakden ödenmesinin talep edilmesi halinde de aynı hükümler uygulanır.
Mahsup sonrası alacağın, üçüncü kişilere nakden iadesinin talep edilmesi halinde, alacağın temlikine ilişkin bu talebin yazılı şekilde yapılması ve yazıda alacağın açık bir şekilde kime temlik edildiğinin belirtilmesi gerekmektedir.
1.2. Maliye Bakanlığınca Belirlenen Sınırı Aşmayan Nakden İadeler
4 milyar lirayı geçmeyen nakden iade talepleri inceleme raporu ve teminat aranmaksızın yerine getirilir. Talep, bu Tebliğin (I/1.1.3.) bölümünde sayılan belgelerin (mahsup dilekçesi yerine nakden iade talebine ilişkin dilekçe) ibraz edilmesinden ve gümrük beyannamesinin ve/veya onaylı fatura ya da özel faturaların teyidi ile aşağıda belirtilen şartların gerçekleşmesinden sonra yerine getirilir.
-İndirimli teminat uygulamasından yararlanan dış ticaret sermaye şirketlerinin bu kapsamdaki nakden iade talepleri gümrük beyannamelerinin teyidi beklenmeksizin ancak onaylı veya özel faturaların teyidinden sonra yerine getirilir.
-İndirimli teminat uygulamasından yararlanan sektörel dış ticaret şirketlerinin bu kapsamdaki nakden iade talepleri, bir önceki döneme ilişkin iade talebine ait gümrük beyannamelerinin teyidinin alınması halinde cari döneme ait teyit beklenmeden ancak onaylı veya özel faturaların teyidinden sonra yerine getirilir.
- İndirimli teminat uygulamasından yararlanan diğer mükellefler ile normal teminat uygulaması kapsamına giren mükelleflerin bu kapsamdaki nakden iade talepleri, teyit gerçekleşmeden yerine getirilmez. Ancak, mükelleflerin teyit işlemini beklemeden iade almak istemeleri halinde, indirimli teminat uygulamasından yararlananların iadesi gereken tutarın % 100’ü, diğerlerinin % 200’ü tutarında teminat vermeleri şartıyla nakden iade talepleri yerine getirilir. Teyitlerin olumlu gelmesi halinde Tebliğin (I/2.1.2.1. ve I/2.1.2.2.) bölümlerinde belirtilen miktarı aşan teminatlar iade edilir.
- Mükellefçe süresinde başvuru yapılıp gerekli belgeler ibraz edildiği halde gümrük beyannamelerinin veya gümrükçe onaylı fatura ya da özel faturaların teyidi alınamadığı için yerine getirilemeyen iade talepleri, tarh zamanaşımı süresinin geçmesi halinde, teyit beklenmeksizin yerine getirilir. Buna göre, gümrük beyannamelerinin veya gümrükçe onaylı fatura veya özel faturaların gümrük idarelerinden teyidi istenildiği halde tarh zamanaşımı süresi içinde teyit alınamaması halinde, teyit verileceği yönünde bir yazı olmaması şartıyla teyit beklenilmeksizin iade işlemi yapılacaktır. Bu husus ihraç kaydıyla teslimlerde tecil edilen verginin terkini ve iade işlemlerinde de geçerlidir.
Gümrük beyannameleri veya bunlara ilişkin listelerin teyidi gerçekleşen kısmına isabet eden tutarların kısmen iadesi de mümkündür.
Bu bölümde belirtilen limitlerin daha sonra değiştirilmesi halinde iade taleplerinin değerlendirilmesinde aksi belirtilmedikçe iade hakkı doğuran işlemin gerçekleştiği vergilendirme döneminde geçerli limitler esas alınır.
1.3. Yeminli Mali Müşavir Tasdik Raporuna Dayalı Nakden İadeler
3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununun 12 nci maddesinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden yayımlanan “Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları, Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”(6) hükümlerine göre yayımlanan genel tebliğlerle, Yeminli Mali Müşavirlik Katma Değer Vergisi İadesi Tasdik Raporu (bundan sonra kısaca YMM tasdik raporu olarak belirtilecektir) ile KDV iadesi yapılmasının usul ve esasları belirlenmektedir.
Bakanlığımıza verilen yetkiye istinaden vergilendirme dönemleri itibarıyla inceleme raporu ve teminat aranmaksızın iade için (bu Tebliğin I/1.2. bölümünde) belirlenen limit ile Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğleriyle(7) belirlenen tutarlar arasındaki iade talepleri YMM raporuna göre yerine getirilir. Tam tasdik sözleşmesinin mevcudiyeti halinde ise bavul ticareti ve yolcu beraberi eşya ihracatından doğan iadelerde sözü edilen Genel Tebliğlerle belirlenen limitlere göre, diğerlerinde miktara bakılmaksızın inceleme raporu ve teminat aranmadan iade yapılır. Yeminli mali müşavirlerin düzenledikleri raporlarda gümrük beyannamelerinin veya gümrükçe onaylı fatura ya da özel faturaların teyidinin alınmamış olması halinde teyit işlemleri vergi dairesince yapılır.
YMM tasdik raporu ile iade talebinde bulunan mükelleflere, rapor ibraz edilmedikçe iade yapılmaz. Mükelleflerin rapor düzenleninceye kadar, izleyen bölümlerde açıklandığı şekilde teminat göstermeleri halinde ise iade talebi incelemeye sevk edilmeksizin yerine getirilir. Rapor ibraz edildiğinde teminatlar iade edilir. Bu kapsamda teminat veren ve dış ticaret sermaye şirketleri hariç indirimli teminat uygulamasından yararlanan mükelleflerden iadenin yapıldığı tarihten itibaren 6 ay içinde bu iade ile ilgili YMM tasdik raporu ibraz etmeyenlerden teminatlarını bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmın % 100’üne tamamlamaları istenir. 15 gün içinde teminatlarını tamamlamayanlar, bu dönemlere ilişkin YMM tasdik raporu ibraz edinceye kadar, müteakip dönemlerdeki iade taleplerinde indirimli teminat uygulamasından yararlandırılmazlar. Ancak bu süre içinde rapor ibraz edemeyecek olanların mazeretleriyle birlikte başvurmaları halinde, gerekli değerlendirme yapılarak mazeretleri haklı nedenlere dayananlara, Vergi Usul Kanununun 17 nci maddesi uyarınca vergi dairesince en fazla 6 ay ek süre verilebilir.
Mükelleflerin iade tutarını kısmen mahsup, kısmen YMM tasdik raporu ile nakden almak istemeleri halinde, iade için istenen belgelerin ibraz edilmiş olması kaydıyla öncelikle muaccel hale gelen vergi borçlarının tamamı mahsup edilir. Kalan kısım YMM tasdik raporu ile nakden iade edilebilir.
1.4. Kamuya Ait Kuruluşlara İade
Sermayelerinin % 51 veya daha fazlası genel ve katma bütçeli dairelere, il özel idarelerine, köylere, belediyelere ve bunların teşkil ettikleri birliklere, döner sermayeli kuruluşlara, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşları ile Devlet eliyle kurulan üniversitelere, kanunla kurulan emekli ve yardım sandıklarına ait mükelleflerin nakden veya mahsuben iade talepleri, bu Tebliğin (I/1.1.3.) bölümünde yer alan belgelerin (nakden iade talep edilmesi halinde buna ilişkin dilekçe) ibrazı üzerine miktara bakılmaksızın inceleme raporu ve teminat aranmadan yerine getirilir.
Bu mükelleflerin, sermayelerinin % 51 veya daha fazlasının yukarıda belirtilen kurum veya kuruluşlara ait olduğunu, ortakları olan kamu kuruşlarından alacakları bir yazı ile bir defaya mahsus olmak üzere tevsik etmeleri, sermaye ve ortaklık yapılarında herhangi bir değişiklik olması halinde de, değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren en geç 15 gün içinde durumlarını bağlı oldukları vergi dairesine bildirmeleri gerekir.
2. Teminat Karşılığı İade
2. 1. Genel Bu Tebliğin (I/1.4.) bölümünde sayılanlar dışında kalan mükelleflerin, Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan ve YMM tasdik raporu ibraz edilmeyen nakden iade taleplerinde aşağıda belirtildiği şekilde teminat gösterilmesi halinde iade yapılır. Teminat, vergi inceleme raporu veya YMM tasdik raporuna dayanılarak çözülür.
Bu kapsamdaki nakden iade talepleri, bu Tebliğin (I/1.1.3.) bölümünde sayılan (mahsup dilekçesi yerine nakit iade talebine ilişkin dilekçe) belgelerin ibrazı, gümrük beyannameleri ve usulüne uygun olarak gösterilmiş teminat mektupları ile varsa onaylı fatura ya da özel faturaların bu Tebliğin (I/1.2.) bölümündeki açıklamalar çerçevesinde teyidinin alınmasından sonra karşılanır.
2.1.1. Teminat Türleri Teminat olarak 6183 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde sayılan iktisadi kıymetlerden bir veya bir kaçı gösterilebilir. Şu kadar ki; banka teminat mektuplarının paraya çevrilmeleri konusunda hiç bir sınırlayıcı şart taşımayacak biçimde, bu Tebliğ ekinde yer alan örneğe (EK: 1) uygun olarak ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumları tarafından düzenlenmiş olması gerekir.
2.1.2. Teminat Miktarları
2.1.2.1. Normal Teminat Uygulaması Normal teminat uygulaması kapsamındaki mükellefler, talep ettikleri iade miktarının bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmının tamamı için teminat verirler. İndirimli ve yükseltilmiş teminat uygulamasına tabi olmayan tüm mükellefler normal teminat uygulamasına tabidir.
2.1.2.2. İndirimli Teminat Uygulaması İndirimli teminat uygulamasında teminat, bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmın % 4’ü veya % 8’i olarak verilir.
2.1.2.2.1. Teminat Oranı % 4 Olarak Uygulanacak Mükellefler
- Haklarında SMİYB düzenlediği veya kullandığı konusunda rapor bulunmayan,
- Son 5 yıl içinde adlarına tahakkuk eden gelir, kurumlar ve katma değer vergilerini ödeyen (Vergilerin tecil edilmesi bu şartın ihlali sayılmaz. Faaliyetleri 5 yıldan az olan mükelleflerde, faaliyette bulunulan süre içinde tahakkuk etmiş söz konusu vergi borçlarının ödenmiş olması halinde bu şart yerine getirilmiş sayılır.),
- İade hakkı doğuran işlemlerin bulunduğu birbirini izleyen son 5 vergilendirme döneminde hakkında olumlu rapor yazılmış bulunan,
dış ticaret sermaye şirketleri ve sektörel dış ticaret şirketleri nakit olarak talep ettikleri iade miktarının bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmının % 4’ü kadar teminat verirler.
Bu Tebliğin (II/1.4.) bölümünde belirtilen özellikleri taşıyan raporlar “olumlu rapor” olarak kabul edilir. Yeminli mali müşavirlerle süresinde düzenlenmiş tam tasdik sözleşmesi bulunan mükellefler hakkında iade hakkı doğuran işlemlerin bulunduğu birbirini izleyen son 5 döneme ait olumlu YMM tasdik raporu bulunması halinde bu şart gerçekleşmiş sayılır. Bu dönemler arasında herhangi bir dönemde inceleme raporu veya YMM tasdik raporu düzenlenmesini gerektiren bir iade hakkı doğuran işlem bulunmadığı takdirde, bu dönemler, birbirini izleyen 5 dönemin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Birbirini izleyen son 5 döneme ait olumlu raporlardan bir kısmının vergi inceleme elemanları, bir kısmının ise YMM tarafından düzenlenmiş olması halinde de bu şartın gerçekleşmiş sayılacağı tabiidir. Ancak 5 olumlu rapor şartını kısmen veya tamamen yeminli mali müşavirlerce düzenlenen raporlarla yerine getiren mükelleflerin indirimli teminattan yararlanabilmeleri için, iade talebinde bulundukları dönem için de tam tasdik sözleşmesi yapmış olmaları gerekmektedir. Tam tasdik sözleşmesi kapsamında bulunmayan bir döneme ilişkin iade talebi ise normal teminat karşılığı, teminat verilmemişse YMM tasdik raporu veya inceleme raporuna istinaden yerine getirilir.
Son olumlu rapor vergi dairesine intikal ettikten sonra (diğer şartlar da gerçekleşmişse) raporun ilgili olduğu vergilendirme döneminden sonraki iade talepleri için indirimli teminat uygulamasına başlanır.
2.1.2.2.2. Teminat Oranı % 8 Olarak Uygulanacak Mükellefler
Aşağıdaki şartları taşıyan mükellefler, nakit olarak talep ettikleri iade miktarının bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmının % 8'i kadar teminat verirler.
i. İmalatçılar ve İmalatçı-İhracatçılar: Bu Tebliğin (I/2.1.2.2.1.) bölümünde belirtilen şartları taşıyan mükelleflerden;
- Sanayi siciline kayıtlı olan,
- Ödenmiş sermayelerinin veya son bilançolarında kayıtlı amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin (gayrimenkuller hariç) amortisman düşülmeden önceki toplam tutarı 80 milyar lirayı aşan (Söz konusu amortismana tabi iktisadi kıymetlerin ve bunların üzerinden ayrılan amortismanların Vergi Usul Kanununun 189 uncu maddesinde belirtildiği şekilde "özel bir amortisman defteri" veya "envanter defteri"nde açıkça gösterilmiş olması zorunludur.),
- İşletmenin sahip olduğu amortismana tabi iktisadi kıymetler ve bu kıymetlerin kayıtlı olduğu defterlerin noter onayları ve numaraları ile kaç yıldır amortismana tabi tutuldukları kapasite raporlarında açıkça belirtilen,
- İmalat işinde 20 veya daha fazla işçi çalıştıran (İşçi sayısının tespitinde bizzat imalat işinde çalışan işçiler dikkate alınır. Bunlar dışında kalan yönetici, büro personeli ve muhasebeci gibi personel dikkate alınmaz. Mevsimlik dalgalanmaların olduğu durumda hesap dönemi ortalaması esas alınır.),
imalatçı-ihracatçılar ile ihracatçılara ihraç kaydıyla teslimde bulunan imalatçılar nakit olarak talep ettikleri iade miktarının bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmının % 8'i kadar teminat verirler.
ii. Özel Finans Kurumları: Bu Tebliğin (I/2.1.2.2.1.) bölümündeki şartları taşıyan özel finans kurumları nakit olarak talep ettikleri iade miktarının bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmının % 8'i kadar teminat verirler.
iii. Diğer İhracatçılar: Bu Tebliğin (I/2.1.2.2.1.) bölümündeki şartları taşıyan mükelleflerden;
- Son üç takvim yılı itibarıyla ihracatları her bir yıl için beş milyon ABD Dolarını, veya
- Son beş takvim yılı itibarıyla ihracatları her bir yıl için bir milyon ABD Dolarını,
geçen ihracatçılar, burada öngörülen ihracat tutarını gerçekleştirdikleri son yılı izleyen takvim yılı başından itibaren nakit olarak talep ettikleri iade miktarının bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirlenen sınırı aşan kısmının % 8'i kadar teminat verirler.
2.1.2.3. Teminat Oranlarının Değiştirilmesi İndirimli teminat oranlarının değiştirilmesi halinde, aksi belirtilmedikçe daha önce verilen teminatlar da yeni orana göre değiştirilir.
2.1.2.4. Yükseltilmiş Teminat Uygulaması SMİYB düzenleme veya kullanma fiili ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi bulunan mükelleflere yükseltilmiş teminat oranı uygulanır. Bu uygulama ile ilgili açıklamalar bu Tebliğin “II. Özel Esaslar” başlıklı bölümünde yer almaktadır.
2.1.3. Teminat Mektuplarının İadesi Normal veya indirimli teminat uygulaması kapsamında verilen teminat mektupları inceleme raporu veya YMM tasdik raporuna istinaden iade edilir.
İlgili vergi dairesince teminat mektuplarının iadesi sırasında teminat mektubu, uygun bir yerine: “ KDV iadesi dolayısıyla alınan bu teminat mektubunun vergi dairemizde olan işlemi sona ermiştir” şerhi düşülerek, tarih yazılmak ve mühür tatbiki suretiyle imzalanır. Bu şerhi gören bankaların, vergi dairesinden ayrıca bir teyit almaksızın gerekli işlemi yapmaları mümkün bulunmaktadır.
3. Vergi İnceleme Raporu ile İade
Mükelleflerin, i. İadelerini Vergi İnceleme Raporu sonucunda almak istemeleri,
ii. İadesini talep ettikleri katma değer vergisinin bu Tebliğin (I/1.2.) bölümünde belirtilen miktarı aştığı hallerde; (teminat göstermek veya Yeminli Mali Müşavirlik Katma Değer Vergisi İadesi Tasdik Raporu ibraz etmeleri gerekmesine rağmen) teminat göstermemeleri veya iadelerini YMM tasdik raporu ile alacaklarını beyan etmemeleri,
iii. Bu Tebliğin (II.) bölümüne göre münhasıran vergi inceleme raporu ile iadesi öngörülen durumların bulunması,
hallerinde, iade talepleri Bakanlığımız vergi inceleme elemanları tarafından düzenlenen inceleme raporları sonucuna göre yerine getirilir.
Mükellefler vergi incelemesi yoluyla iade taleplerini bir dilekçe ile yaparlar. İnceleme başlamadan önce talepten vazgeçilerek teminat karşılığı veya YMM tasdik raporu ibrazı ile iade talep edilmesi de mümkündür. İnceleme başladıktan sonra talepte bulunulması halinde ise, bu talep inceleme elemanının genel esaslara göre iade yapılmasına engel bir görüşünün bulunmaması halinde yerine getirilir.

SABİT KIYMET SATIŞI VE YENİLEME FONU

Vergi Usul Kanunu'nun 328 ve 329. maddelerine göre; amortis­mana tabi iktisadi kıymetlerin satışından elde edilen karlar ile su baskını, sel, deprem ve yangın gibi doğal afetler nedeniyle zarar görmeleri, tamamen ve­ya kısmen hasara uğramaları halinde, sigortadan alınan tazminatlardan elde edilen karlar bazı koşulların sağlanması halinde yenileme fonuna alınabilir.

Yenileme fonu, iktisadi işletmelere dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yenilenebilmesi için bu kıymetlerin satışından doğan karların veya elde edilen sigorta tazminatlarının, bilançonun pasifinde azami üç yıl süre ile bekletilmesi­ni ifade eden bir matrah ertelemesi yöntemi olarak, işletme içi yatırımları teşvi­ke yönelik bir uygulamadır.
Yenileme fonunun iktisadi kıymetin iktisabında (edinilmesinde) kullanılması halinde, bilançonun pasifinde yer alan "Yenileme Fonu" yeni değer için ayrı­lacak amortismanlara mahsup edilir. Mahsup etme işleminin, iktisadi kıymetin değerinin amortisman yoluyla itfa edilme süresinden önce tamamlanması du­rumunda, iktisadi kıymetin kalan diğer kısmı için amortisman ayrılmasına de­vam edilir.

YENİLEME FONU AYIR­MANIN KOŞULLARI
A- BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTULMASI
Yenileme fonu ayırabilmek için ge­rekli koşulların ilki bilanço esasına göre defter tutulmasıdır. Yenileme fonu uygulamasının yasal dayanağını oluşturan Vergi Usul Kanunu'nun 328 ve 329. maddelerinde, ayrılacak yenileme fonunun bilançonun pasi­finde geçici bir hesapta izleneceği be­lirtilmiştir.
B- SABİT KIYMETİN YENİLEN­MESİNİN ZORUNLU OLMASI YA DA BU KONUDA İŞLETMEYİ YÖNETENLERCE KARAR ALINIP GİRİŞİMDE BULUNULMASI
Yenileme fonu ayrılabilmesinin ge­rekli ikinci koşulu satılan veya afetler nedeniyle kısmen ya da tamamen zayi olan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zorunlu olması; bu zorunluluk açıkça belli değilse işletmeyi yönetenlerce bu konuda bir karar alınmış ve hare­kete geçilmiş bulunulmasıdır. Hare­kete geçilmiş olması konusundaki be­lirtiler, piyasa araştırmalarına baş­lanması, yazışmalar, yönetim kurulu ya da ortaklar kurulu kararı, proforma faturalar vb. dir.
C- YENİ SATIN ALINACAK İKTİ­SADİ KIYMETİN DAHA ÖNCE SATILAN KIYMETLE AYNI TÜR­DEN OLMASI
Yenileme fonu ayrılabilmesi için, fo­nun satılan ya da zayi olanla aynı tür­den bir sabit kıymetin alımında kulla­nılması bir diğer koşuldur. Bu nokta­da bazı teknolojik gelişmelerin ihmal edilebilmesi ve dolayısıyla satılan ik­tisadi kıymetin yerine aynı niteliklere sahip benzer veya teknolojik gelişme­ye uygun yeni bir modelin satın alınması durumunda da yenileme fonunun kullanılabilmesi gerekir.

YENİLEME FONUNUN KUL­LANILMASI
ÜÇ YILLIK SÜRENİN HESABI
Vergi Usul Kanunu'nun 328 ve 329. maddelerinde, yenileme fonunun pa­sifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabileceği ve her ne se­beple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karların üçüncü yılın matrahına ekleneceği hüküm al­tına alınmıştır. Her ne kadar madde hükmü bu fonun üç yıl boyunca pa­sifte tutulabileceğini belirtiyorsa da bu süre pratikte genellikle üç yıldan daha az olabilmektedir. Zira madde­deki yıl deyimi, vergilenme dönemini ifade etmekte dolayısıyla sabit kıy­metin satışından elde edilen karın ye­nileme fonuna alındığı yıl, üç yıllık sürenin başlangıcı ve ilk yılı kabul edilmektedir. Bu nedenle yenileme fo­nu ayrılmasındaki üç yıllık süre uy­gulamada, sabit kıymet satış karının iki dönem vergi matrahına dahil edil­memesi şeklinde gerçekleşmektedir.

YENİLEME FONUNUN MUHA­SEBESİ
Yenileme fonu Tekdüzen Muhasebe Hesap Planında 549- ÖZEL FONLAR Hesabı'nda izlenir.
İşletmede bırakılması ve tasarrufu zo­runlu yasal fonlar ile diğer amaçlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir. Kar­dan ayrılan bu tutarlar, bu hesaba ala­cak, mahsubunda borç kaydedilir. Yani yenileme fonu bir kar yedeğidir.


MUHASEBESİ: ÖRNEK
(İ) A.Ş. 01.07.2005 tarihinde maliyet bedeli 600.000 TL, birikmiş amortismanı 450.000.000 TL, değer artış fonu 310.000 Y TL olan ... makinesini 1.100.000Y TL'ye satmıştır. Şirket yöneticileri satıştan kaynaklanan kan yenileme fonuna almaya karar vermişlerdir.
Bu bilgiler ışığında, KDV oranı % 18 olarak kabul edildiğinde makinenin satış kaydı ile yenileme fonunun oluşturulması kaydı aşağıdaki gibi ola­caktır.

______________01.07.2005____________________
100 KASA 1.298.000
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 450.000
522 MDV YEN. DEĞERLEME ARTIŞ 310.000
253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 600.000
253.01. ...Makinesi
391 HESAPLANAN KDV 198.000
670 DİĞER OLAĞANDIŞI GEL.VE KAR. 1.260.000

.... Makinesinin yenilenmek amacıyla satışı

Yenileme fonuna ilişkin kayıt
___________________01.07.2005 —
679 DİĞ. OLAĞANDIŞI GEL. VE KAR. 1.260.000

549 ÖZEL FONLAR 1.260.000
549.01.... Mak. Yen. Fonu Yenileme fonu tesisi

Sözkonusu şirket 15.06.2006 tarihinde 1.500.000.Y TL'ye yeni bir makine satın almıştır. Makinenin alımına ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
___________________15.06.2006-----------------------------

253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR l .500.000
253.01.....Makinesi
191 İNDİRİLECEK KDV 225.000
191.00 ATİK'lere İlişkin KDV
100 KASA 1.725.000
Yeni makine satın alınması

Yeni alınan makine için 31.12.2006 tarihinde % 20 oranı üzerinden amortisman hesaplanacak ancak bu amortisman yenileme fonuna mahsup edilecektir.
___________________31.12.2006____________________
549 ÖZEL FONLAR 300.000.000
549.01 ....Mak. Yenileme. Fonu
257 B. AMORTİSMANLAR 300.000.000
Birikmiş Amortismanın yenileme fonundan karşılanması

ÖRNEK
İşletmenin duran varlıklarında 1.200.000 TL'ye kayıtlı .... makinesinin birikmiş amortismanı 1.400.000. YTL'dir. Sözkonusu makine yenilenmek amacıyla 500.000. YTL'ye peşin olarak satılmıştır. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

.______________.....A.../2005_______________________
100 KASA 590.000.
257 B.AMORTİSMANLAR 1.400.000

253 TESİS MAK. VE CİHAZLAR l .200.000
253.00.... Makinesi
391 HESAPLANAN KDV 90.000
549 ÖZEL FONLAR 700.000
549.00 .... Mak. Yen. Fonu ......Makinesi satış kaydı
İşletme satışı izleyen 2. yıl içinde, satışını yaptığı makine ile aynı neviden; daha yeni teknoloji ile donatılmış bir makineyi 4.500.000.YTL peşin bedelle ve % 18 KDV hariç olmak üzere satın almıştır. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibi ola­caktır.
__________ ..... /..../2007 ________________
253 TESİS, MAK. VE CİH. 4.500.000.
253.00 .... Makinesi
191 İNDİRİLECEK KDV 810.000
191.00 ATİK'lere İlişkin KDV
100 KASA 5.310.000
Yeni makinenin satın alınması
Yeni alınan makinenin 31.12.2007 tarihindeki ilk yıl amortismanının yenileme fonundan karşılanması (7/B seçeneğine göre) aşağıdaki gibi muhasebeleştirilecektir (Amortisman oranının % 20 olarak kabul edilmesi halinde).
___________ 31.12.2007___________________________
549 ÖZEL FONLAR 700.000.
549.00 ....Makinesi Yenileme Fonu
796 AMORT. VE TÜK. PAY. 200.000.
257 B. AMORTİSMANLAR 900.000.
___________ /_______________________
Yenilenen iktisadi kıymet için yeni­lemenin yapıldığı yıldan itibaren ayrılacak amortisman fondan karşılanacak, bu fonun tükenmesinden sonra da dönem karından amortisman ayrılmasına devam edilecektir.
ÖRNEK
(L) İşletmesinin aktifine 1.500.000.YTL bedelle kayıtlı özel binek otosu trafik kazası sırasında çıkan yangın nedeniyle tamamen yanmıştır. Yangının çıktığı tarih itibariyle söz konusu otomobil için ayrılan birikmiş amortisman tutarı 750.000 YTL'dir. Otomobilin sigortalandığı şirket, sigorta tazminatı olarak
1.150.000. YTL tazminat ödeyebileceklerini yazılı olarak bildirmiştir. Olaya ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
_____________/_________________________

136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 1.150.000.
136.01.....Sigorta Şirketi
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 750.000.

254 TAŞITLAR 1.500.000.
254.08 .... Plakalı Oto

679 DİĞ. OLAĞANDIŞI GEL. VE KAR. 400.000.
679.01 .... Plakalı Oto Karı
Sigorta tazminatı gelir tahakkuku

İktisadi kıymetin sigorta tazminatına ilişkin kayıt yukarıdaki yevmiye kaydında görüldüğü gibi yapıldıktan sonra; ziyaa uğrayan iktisadi kıymetin yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu konuda işletmeyi idare edenlerce karar verilerek teşebbüse geçilirse, tazminat fazlası tutar, yani 679- DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR hesabında yer alan miktar, 549- ÖZEL FONLAR Hesabına aktarılır.
_________________/__________________

679 DİĞ. OLAĞANDIŞI GEL. VE KAR. 400.000.
679.01 .... Plakalı Oto Karı
549 ÖZEL FONLAR 400.000.
549.01 Binek Otosu Yenileme Fonu
Binek otosu yenileme fonu tesisi
Daha sonra iktisadi kıymetin yenilenmesi üzerine yapılacak muhasebe kayıtları yukarıda verilen örnekteki gibi olacaktır. Ancak yasal süre içinde iktisadi kıy­met yenilenemezse, süre sonunda bu fonun kar hesaplarına aktarılması gereke­cektir. Bu işleme ilişkin muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibi olacaktır
______________/___________________
549 ÖZEL FONLAR 400.000.
549.01 ....Binek Otosu Yenileme Fonu

679 DİĞ. OLAĞANDIŞI GEL. VE KAR. 400.000.
679.01 Binek Otosu Karı

Kullanılmayan yenileme fonunun kar hesabına devri.

Sunday, May 6, 2007

KATMA DEĞER VERGİSİ İLE İLGİLİ MUHASEBE UYGULAMALARI

I- GENEL AÇIKLAMA
II- HESAPLARIN İŞLEYİŞİ
III- İNDİRİLEMEYECEK KDV

I- GENEL AÇIKLAMA
Tekdüzen Hesap Planı’nda belirtilen hesap grubu ve defteri kebire (büyük defter) ait 3’lü kodlu hesapların isim, kod numaraları ve sıralamaları değiştirilemez.
Defteri kebir hesaplarının altında açılacak yardımcı hesaplar için herhangi bir kısıtlama getirilmemiştir. İşletmeler ihtiyaçlarına göre istedikleri detayda yardımcı hesap açabilirler.
Tekdüzen hesap planında vergilerle ilgili aşağıdaki hesaplara yer verilmiştir.
190 Devreden KDV
191 İndirilecek KDV
192 Diğer KDV
292 Diğer KDV
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
391 Hesaplanan KDV
392 Diğer KDV
492 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV
Tekdüzen hesap planına göre KDV ile ilgili olarak açılacak hesaplar, yardımcı hesapları, açıklaması ve işleyişleri aşağıdaki gibidir;
A-190- DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ
1) Açıklaması : Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
Bilindiği üzere KDV, dolaylı bir tüketim vergisidir. Bu nedenle KDV’nin yüklenicisi nihai tüketici olup, mal ve hizmet üreten ve satan kişi veya kurumlar (mükellefler), KDV’nin sadece sorumlusu konumundadır. KDV bu mükelleflerin üzerinde kalmamaktadır. Bu durum KDV’nin bünyesinde yer alan “indirim” mekanizması ile sağlanmaktadır.
KDV uygulamasında hesaplanan vergi indirilecek vergiden fazla olduğu zaman aradaki fark vergi dairesine ödenir. İndirilecek vergi, hesaplanan vergiden fazla olduğu zaman aradaki farkın gelecek dönemlerde indirim konusu yapılmak üzere bir sonraki döneme devreder.
İndirilecek verginin hesaplanan vergiden fazla olması nedeniyle indirim konusu yapılamayan vergi tutarı, 190 No.lu Devreden Katma Değer Vergisi Hesabında izlenir.
2) İşleyişi : “191- İndirilecek KDV” hesabının “391- Hesaplanan KDV” hesabı ile karşılaştırılmasından sonraki bakiyesi dönem sonlarında söz konusu hesaba karşılık 190 no.lu bu hesaba borç, izleyen dönem veya dönemlerde yapılacak indirimler alacak kaydedilir.


3) Hesabın Bölümleri:
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin katma değer vergisi 01.01.1999 tarihinden itibaren defaten indirim konusu yapılmaya başlandığından hesabın bölümlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
B- 191- İNDİRİLECEK KDV
1) Açıklaması : Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
Bu hesaba, aşağıdaki indirilebilir nitelikteki KDV ödemeleri yazılır:
a- Yurt içinde üretilen her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen (veya borçlanılan) KDV,
b- Satın alınan amortismana tabi sabit kıymetler için ödenen veya borçlanılan KDV,
c- Satılan malın iadesi halinde geri gelen mala ilişkin KDV,
d- Ülkeye ithal edilen mal ve hizmetler için ödenen KDV,
e-Yurt dışından sağlanmakla birlikte, KDV Kanunu md. 6’ya göre yurt içinde yapılmış sayılan hizmetler için, hizmetten faydalanan yurt içindeki muhatap tarafından sorumlu sıfatı ile (2 no.lu KDV beyannamesi ile) ödenen KDV,
f- KDV Kanunu Md. 9’a göre sorumlu sıfatıyla ödenen KDV,
2) İşleyişi : Mal ve hizmet alımlarından doğan indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılan indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler ile indirilemeyen ve “190- Devreden KDV” hesabına aktarılan borç bakiyesi bu hesaba alacak yazılır.
3) Hesabın Bölümleri:
191- İndirilecek KDV hesabının alt hesapları KDV beyannamesindeki satır sıralaması esas alınarak aşağıdaki gibi açılabilir.
191 10 Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin İndirilecek KDV
191 20 Satışlardan İade Edilen ve Vazgeçilen İşlemlerde KDV
191 30 İade Olunan KDV
C- 192- DİĞER KDV
1) Açıklaması : Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
Bilindiği üzere, KDVK’nın 13. maddesine 4369 sayılı Kanunla eklenen (d) bent hükmü ile, yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makine ve teçhizat teslimleri KDV’den istisna edilmiştir. Aynı makine ve teçhizatların ithali de Kanun’un 16/1-a maddesine göre KDV’den istisnadır. Bu değişikliğe paralel olarak teşvikli yatırım mallarının ithalinde ithalata ait KDV’nin ertelenmesini öngören Kanun’un 49/2. maddesi 4369 sayılı Kanunla 01.08.1998 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak, kazanılmış hakların kaybedilmemesi bakımından yine 4369 sayılı Kanunla KDVK’ya eklenen geçici 14. madde ile, 29.07.1998 tarihine kadar alınan yatırım teşvik belgelerinde yer alan yatırım mallarından, makine ve teçhizat niteliği taşımayanlar için erteleme uygulamasının devamı öngörülmüştür. Dolayısıyla erteleme uygulaması sadece, 29.07.1998 tarihinden önce alınmış yatırım teşvik belgelerinde yer alan yatırım mallarından makine ve teçhizat niteliği taşımayanlar için geçerlidir.
Not: 292 Diğer KDV Hesabı’nın Tebliğ’de yapılan açıklamasına göre iadesi gereken KDV’nin bir yılı aşmayan tutarlarının da 192 Hesapta izlenebileceği sonucu çıkmaktadır.
2) İşleyişi : Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın (392 hesabın) alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
3) Hesabın Bölümleri:
192- Diğer KDV hesabı aşağıdaki gibi alt hesaplara ayrılabilir;
192 10 Teşvikli Yatırım Mallarına Ait KDV
192 20 Tecil Edilebilir KDV
192 30 İndirilecek Ek Vergi
192 40 İade Edilecek KDV
D- 292- DİĞER KDV
1) Açıklaması : Ertelenen, iadesi gereken, tahsil edilen ve çeşitli şekillerde ortaya çıkan diğer KDV’nin bir yılı aşan tutarlarının kaydedildiği hesaptır.
Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olduğu tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin (Konu ile ilgili detaylı açıklamalar için 192 no.lu hesapla ilgili bölüme bakınız.) ve diğer nedenlerle ertelenen katma değer vergilerinin, erteleme bir yıldan uzun olduğu takdirde bu hesapta izlenir.
2) İşleyişi : Yukarıda belirtilen nitelikteki KDV’nin ortaya çıkması halinde bu hesaba borç, ilgili hesaba (492 hesaba) alacak kaydedilir.
Ertelenen KDV tutarı bu hesabın borcuna yazılırken, karşılığında “492-Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV” hesabının alacağına kaydedilir.
Yatırım, teşvik belgesinde öngörüldüğü şekilde gerçekleştirildiği takdirde verginin terkini yapılarak 292 no.lu hesapla 492 no.lu hesap ters madde ile kapatılır.
Dönem sonlarında ise ertelemenin 1 yıla inmesi nedeniyle 292 no.lu hesap 192 no.lu hesaba, 492 no.lu hesap 392 no.lu hesaba aktarılmalıdır.
3) Bölümlemesi:
292 10 Teşvikli Yatırım Mallarına Ait KDV
292 20 Tecil Edilebilir KDV
292 30 Ertelenen KDV
292 40 İade Edilecek KDV
E- 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
1) Açıklaması: Bu hesap; İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca mükellefe veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödemesi gereken vergi, resim, harç ve fonlarının izlendiği hesaptır.
2) İşleyişi: Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlevler ortaya çıktıkça anılan hesaplar alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır. Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek ertelenmiş veya takside bağlanmış vergiler varsa, bunlar “438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı”na aktarılır.
Bu hesap oldukça kapsamlı bir hesap olup, işletmeler ihtiyaçlarına göre bölümlendirebilir.
3) Bölümlemesi:
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı KDV ile İlgili Olarak şöyle bölümlenebilir.
360 30 Ödenecek KDV
360 40 Sorumlu Sıfatıyla Ödenecek KDV
F- 391- HESAPLANAN KATMA DEĞER VERGİSİ
1) Açıklaması: Bu hesap, teslim edilen mal veya hizmetler üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.
2) İşleyişi: Hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir. Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın bakiyesi, “191- İndirilecek KDV” ve/veya “190- Devreden KDV” hesapları ile karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın bakiyesi “191- İndirilecek KDV” ve/veya “190- Devreden KDV” hesaplarının bakiyesinden fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere “360- Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesabına aktarılarak kapatılır.
3) Bölümlemesi:
391 10 Teslim ve Hizmet Karşılığı Hesaplanan KDV
391 10 01 % 1 Hesaplanan KDV
391 10 02 % 8 Hesaplanan KDV
391 10 03 % 18 Hesaplanan KDV
391 10 04 % 26 Hesaplanan KDV
391 10 05 % 40 Hesaplanan KDV
391 20 Fazla ve Yersiz Hesaplanan KDV
391 30 Alış İadesi, İşlem İptali KDV
391 40 Zayi Olan Mallara İlişkin KDV
391 50 Vergiden İstisna Teslimlere İlişkin KDV
G- 392- DİĞER KDV
1) Açıklaması : Bu hesap, teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen katma değer vergisi ve ihraç kaydıyla, satış nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek katma değer vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir.
2) İşleyişi : Teşvikli yatırım mallarının ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi (Konu ile ilgili detaylı açıklama için 192 no.lu hesapla ilgili bölüme bakınız), aktifteki ilgili hesabın (192 hesabın) borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonucunda aktifteki ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç kaydedilmek suretiyle işlem görür.
Yatırımın, teşvik belgelerinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde ertelenen katma değer vergisi bu hesaba borç, ödenmek üzere pasifteki tahakkuk hesabına alacak kaydedilir.
Vergi dairesince tecil olunan katma değer vergisi 391- Hesaplanan Katma Değer Vergisi hesabının borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonucunda borçlusunun alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
İhracatın gerçekleşmemesi halinde ise, tecil olunan katma değer vergisi 391- Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabının alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
3) Bölümlemesi:
392 10 Teşvikli Yatırım Mallarına Ait KDV
392 20 Tecil Edilen KDV
392 30 Ek Vergi
492- GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KDV
1) Açıklaması: Bu hesap, teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisi (Konu ile ilgili ayrıntılı açıklamalar, 192 no.lu hesabın açıklama kısmında yer almaktadır.) ile imalatçı teşebbüsler tarafından imal ettikleri mallardan ihraç edilmek kaydı ile ihracatçılara yapılan teslimler nedeniyle hesaplanan ve düzenlenen fatura ve fatura yerine geçen belgelerde mevzuat gereği ihracatçılardan tahsil edilmeyen ve tamamının indirim konusu yapılmaması nedeniyle gelecek bilanço devrelerine kadar tecil olunan katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
2) İşleyişi : Bu hesap bilanço döneminde 392- Diğer Katma Değer Vergisi Hesabıyla ilişkilendirilmek suretiyle kullanılır ve bu hesap gibi işlem görür.
3) Bölümlemesi:
İşletmeler, kendi ihtiyaçlarına göre diledikleri ayrım ve detayda yardımcı hesap açabilirler.
II- KATMA DEĞER VERGİSİ HESAPLARININ İŞLEYİŞİ
Tekdüzen Hesap Planına göre katma değer vergisinin muhasebeleştirilmesi basit örneklerden başlayıp özellik arz eden durumlarla ilgili örneklere gidecek şekilde açıklanmıştır.
ÖRNEK 1
(X) firmasının bir aylık dönem zarfında alışları tutarı 1.000 YTL, satışları tutarı ise 1.500 YTL olup mal ve hizmet alımları ile mal ve hizmet satışları genel oranda (%18) KDV’ye tabidir.
Dönem içinde yapılacak kayıtlar;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem içi Alışlar 1.000
191-İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV 180
100 KASA 1.180
100.11 Merkez
Kasası 1.180
Alışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100- KASA 1.770
100.11 Merkez Kasası 1.770
600-YURT İÇİ SATIŞLAR 1.500
600.03 %18 KDV’ye
Tabi Satışlar 1.500
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 270
Satışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 270
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 180
360-ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 90
360.10.30 Ödenecek KDV 90
Mahsup Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
İzleyen ayda;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 90
360.10.30 Ödenecek KDV 90
100 KASA 90
100.11 Merkez Kasa 90
Ödeme Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 2 :
Kumaş ticareti ile iştigal eden toptancı Bay A, yine aynı işle iştigal etmekte olan perakendeci Bay B ye peşin olarak 1.000 YTL’ye kumaş satıyor. Bu işlemin Bay A ve Bay B’de ne şekilde kaydedildiği aşağıda gösterilmiştir
Bay A’nın Kayıtları;
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100 KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
600-YURT İÇİ SATIŞLAR 1.000
600.03 %18 KDV’ye Tabi
Satışlar 1.000
391-HESAPLANAN KDV 180
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 180
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Bay B’nin Kayıtları:
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem içi Alışlar 1.000
191-İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV 180
100-KASA 1.180
100.11 Merkez Kasa 1.180
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 3:
(X) firmasının bir aylık müddet zarfında mal satışları tutarı, vergi hariç, 5.000 YTL’dir. Firma aynı dönem zarfında ilk madde alışları için, vergi hariç, 1.000 YTL, kırtasiye gideri için, vergi hariç 500 YTL, imalatta kullanılan elektrik enerjisi için, vergi hariç, 300 YTL. nakliye gideri için vergi hariç 200 YTL ödeme yapmıştır. (Satışların ve Alımların tamamı genel oranda KDV’ye tabidir)
Dönem içinde yapılacak olan kayıtlar; (7/B seçeneğine göre)
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
150. İLK MADDE VE
MALZEME 1.000
150.10 İlk Maddeler 1.000
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 180
100-KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
İlk Madde Alışları
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
794- ÇEŞİTLİ GİDERLER 500
794.101 Kırtasiye Giderleri 500
191- İNDİRİLECEK KDV 90
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 90
100- KASA 590
100.11 Merkez Kasası 590
Kırtasiye Giderleri
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
793- DIŞARIDAN SAĞ. FAYDA VE HİZ. 300
793.101 Elektrik Giderleri 300
191- İNDİRİLECEK KDV 54
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 54
100- KASA 354
100.11 Merkez Kasası 354
Elektrik Giderleri
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
150- İLK MADDE VE MALZEME 200
150-11 Alış Giderleri 200
191- İNDİRİLECEK KDV 36
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 36
100-KASA 236
100.11 Merkez Kasası 236
Nakliye Giderleri
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100 KASA 5.900
100.11 Merkez Kasası 5.900
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 5.000
600.03 %18 KDV’ye Tabi
Satışlar 5.000
391- HESAPLANAN KDV 900
391.10.03 % 18 Hesaplanan
KDV 900
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Dönem sonunda yapılacak olan kayıtlar:
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 900
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 900
191- İNDİRİLECEK KDV 360
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İliş.
İndirilecek KDV 360
360-ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 540
360-30 Ödenecek KDV 540
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 540
360.30 Ödenecek KDV 540
100- KASA 540
100.11 Merkez Kasası 540
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 4
(X) firmasının bir aylık süre zarfında alımları 2.000 YTL, satışları ise 1.500 YTL’dir (Alımlar ve satışlar genel oranda KDV’ye tabidir.) .
Dönem içinde yapılacak olan kayıtlar:
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 2.000
153.10 Dönem İçi Alışlar 2.000
191- İNDİRİLECEK KDV 360
191.10 Mal ve Hiz. Alım. İlişkin
İndirilecek KDV 360
100 KASA 2.360
100.11 Merkez Kasası 2.360
Alışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
100 KASA 1.770
100.11 Merkez Kasası 1.770
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.500
600.03 %18 KDV’ye
Tabi Satışlar 1.500
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 270
Satışların Kaydı
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
Dönem sonunda yapılacak olan kayıtlar
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 270
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 207
190- DEVREDEN KDV 90
191- İNDİRİLECEK KDV 360
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İnd. KDV 360
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
ÖRNEK 5
Toptan ve perakende deterjan ticareti ile uğraşan (A) firmasının 2005 yılı Mart ayındaki mal alış ve satışları aşağıdaki gibidir (Alış ve satışlar genel oranda KDV’ye tabidir);

-01.03.2005 tarihinde 7.500 YTL’lik deterjan peşin para ile satın alınmıştır.
-05.03.2005 tarihinde 1.600 YTL’lik deterjan senet karşılığı satılmıştır.
-06.03.2005 tarihinde 1.500 YTL’lik deterjan çek karşılığı satın alınmıştır.
-10.03.2005 tarihinde 1.300 YTL’lik deterjan kredili olarak satılmıştır.
-20.03.2005 tarihinde 1.000 YTL’lik deterjan peşin para ile satılmıştır.
–––––––––––––– 01.03.2005 –––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 7.500
153.20 Dönem İçi Alışlar 7.500
191- İNDİRİLECEK KDV 1.350
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV 1.350
100 KASA 8.850
100.11 Merkez Kasası 8.850
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
121- ALACAK SENETLERİ 1.888
121.11 Portföydeki Alacak Senetleri 1.888
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.600
600.03 %18 KDV’ye
Tabi Satışlar 1.600
391- HESAPLANAN KDV 288
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 288
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
–––––––––––––– 06.03.2005 –––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.500
153.20 Dönem İçi alışlar 1.500
191- İNDİRİLECEK KDV 270
191.10 Mal ve Hiz. Alım. ilişkin
İndirilecek KDV 270
103- VERİLEN ÇEKLER 1.770
103.00.001 A Bank. X Şb.
Çeki 1.770
–––––––––––––– 10.03.2005 –––––––––––––––
120- ALICILAR 1.534
120.10 Yurt İçi Alıcılar 1.534
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.300
600.03 %18 KDV’ye tabi
Satışlar 1.300
391- HESAPLANAN KDV 234
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 234
–––––––––––––– 20.03.2005 –––––––––––––––
100- KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
600- YURT İÇİ SATIŞLAR 1.000
600.03 %18 KDV’ye Tabi
Satışlar 1.000
391- HESAPLANAN KDV 180
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 180
–––––––––––––– 31.03.2005 –––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 702
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 702
190- DEVREDEN KDV 918
191- İNDİRİLECEK KDV 1.620
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İndirilecek KDV
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 6
(Turistlere yapılan satışlar)
Turist (X) vergi iadesi kapsamına giren 1.000 YTL’si mal bedeli, 180 YTL de KDV’si olmak üzere 1.180 YTL tutarında mal satın almıştır.
Turist (X) ve satıcı istenen bütün formaliteleri yerine getirmiş ve turist satın aldığı mallarla birlikte yurt dışına çıkmıştır. Gümrük çıkış hattı dışında satıcının hesabı bulunan banka tarafından turiste katma değer vergisi geri verilmiştir.
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
100- KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
601- YURT DIŞI SATIŞLAR 1.000
601.20 Turistlere Yapılan
Satışlar 1.000
391- HESAPLANAN KDV 180
391.10.03 % 18 Hesaplanan
KDV 180
Turistin Mal Satın Alması
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
191-İNDİRİLECEK KDV 180
191.30 İade Olunan KDV 180
102- BANKALAR 180
102.11 Vadesiz Mevduat 180
Verginin Turiste İade Edilmesi.
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 7
(Verginin indirim ve ödenmesi ile ilgili örnek).
Mükellef (A) nın Mart dönemiyle ilgili bilgiler aşağıdaki gibidir,
Yurt İçi Satışları .......................................................14.000
Satışlarla ilgili hesaplanan KDV ...............................2.520
Mal ve hizmet alışlarına ilişkin indirilecek KDV ........ 1.506
Önceki dönemden devir indirilemeyen KDV .................250
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
391- HESAPLANAN KDV 2.520
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV 2.520
190 DEVREDEN KDV 250
191- İNDİRİLECEK KDV 1.506
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İnd. KDV 1.506
360- ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 764
360.30 Ödenecek KDV 764
Tahakkuk ve İndirim Kaydı
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
Ertesi ay;
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 764
360.30 Ödenecek KDV 764
100- KASA 764
100.11 Merkez Kasası 764
Ödeme Kaydı
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 8
(Mal ve Hakların Kiraya Verilmesi)
Tüccar A, bilançosuna dahil bir deposunu tüccar B’ye aylık 500 YTL’ye kiralamış ve kira bedeliyle KDV’sini nakden tahsil etmiştir.
A’nın kaydı şu şekilde olacaktır.
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
100- KASA 590
100.11 Merkez Kasası 590
649- DİĞER OLAĞAN
GELİR VE KARLAR 500
649.46 Kira Gelirleri 500
391- HESAPLANAN KDV 90
391.10.03 %18 Hesaplanan
KDV 90
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
(B)’nin yapacağı kayıt ise aşağıdaki gibidir (7/A) seçeneğine göre)
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500
04- Çeşitli Giderler
041- Kira Gideri 500
191-İNDİRİLECEK KDV 90
191.10 Mal ve Hiz. Alım.
İlişkin İnd. KDV 90
100- KASA HESABI 590
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
ÖRNEK 9
Tüccar (A) aylık 1.000 YTL’den bir yıllığına deposunu tüccar (B)’ye 01.04.2005 tarihinde kiralamış ve kira bedelini peşin tahsil etmiştir. Depo İşletme aktifine kayıtlıdır.
Tüccar (A)’nın kaydı şu şekilde olacaktır.

–––––––––––– 01.04.2005 –––––––––––––––
100- KASA 14.160
380 GELECEK AYLARA AİT
GELİRLER 8.000
180.10 Kira Geliri
480-GELECEK YILLARA AİT
GELİRLER 3.000
480.10 Kira Geliri
649-DİĞER OLAĞAN
GELİR VE KARLAR 1.000
649.46 Kira Gelirleri
391- HESAPLANAN KDV 2.160
391.10.03 %18 Hesaplanan KDV
––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––
Tüccar (B) nin kaydı şu şekilde olacaktır.
–––––––––––– 01.04.2005 –––––––––––––––––
770-GENEL YÖNETİM GİDERİ 1.000
04- Çeşitli Giderler
041-Kira Gideri
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 8.000
180.10 Kira Giderleri
280- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 3.000
280.10- Kira Gideri
191-İNDİRİLECEK KDV 2.160
191.10 Mal ve Hizm. Alım.
İlişkin İnd. KDV
100- KASA 14.160
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––
III- İNDİRİLEMEYECEK KDV
A- GENEL AÇIKLAMA
Katma Değer Vergisi esas itibariyle, vergi indirim mekanizmasına dayanan bir vergileme şekli olmakla birlikte, bir takım istisnai durumlarda verginin indirilememe hali ortaya çıkmaktadır. Bu konu da Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30. maddesinde öngörülmüştür.
B- VERGİYE TABİ OLMAYAN VEYA VERGİDEN İSTİSNA EDİLMİŞ İŞLEMLER
Katma değer vergisinin ana ilkesi vergiye tabi mal ve hizmetlerin satışında hesaplanan vergiden, bu malların ve hizmetlerin alışına ilişkin verginin indirilmesidir.
1- Vergiye Tabi Olmayan Malların Teslimi ve Hizmet İfası İle İlgili Alış Vesikalarında Gösterilen Katma Değer Vergisi
Bu hüküm, verginin konusuna girmeyen işlemler için kullanılmıştır ve mükellef olmayan veya mükellef olmakla beraber mükellefiyeti dışında Katma Değer Vergisi’nin konusuna girmeyen işlem yapan kişileri kapsamaktadır. Bu nedenle vergiye tabi olmayan malların teslimi ve hizmet ifası ile ilgili alış vesikalarında -yanlışlıkla bile olsa- gösterilen Katma Değer Vergisinin indirim konusu yapılması mümkün değildir.
2- Vergiden İstisna Edilmiş Bulunan Malların Teslimi ve Hizmet İfası İle İlgili Alış Vesikalarında Gösterilen Katma Değer Vergisi
Bu durumda da Katma Değer Vergisi indirilememektedir. Katma Değer Vergisi Kanunu’ndaki ihracat (Md. 11), araç (Md. 13), uluslararası taşımacılık (Md. 14) ve diplomatik işlemlerle (Md. 15) ilgili istisnalar bu düzenlemenin kapsamı dışındadır.
3- Vergiden İstisna Edilmiş Bulunan Mal ve Hizmetlerin Maliyetleri İçinde Yer Alan Katma Değer Vergisi
Vergiden istisna edilmiş bulunan mal ve hizmetlerin işletme dışından alınması yerine, bu işletme içinde üretilmesi de söz konusu olabilir. Bu takdirde, üretilen bu malların ve hizmetlerin üretilmesi sırasında bu mal ve hizmetlerin bünyesi içinde kullanılan mal ve hizmetlerin Katma Değer Vergisine tabi bulunması mümkündür. Bunun indirimi ise mümkün değildir.
C- İŞLETMEYE AİT BİNEK OTOMOBİLLERİNİN ALIŞ VESİKALARINDA GÖSTERİLEN KATMA DEĞER VERGİSİ
1- Binek Otomobillerinin Alışında Ödenen Katma Değer Vergisi’nin İndirimi
İşletmeye ait olma kavramı, işletmenin aktifine kayıtlı ve envanterine dahil olmayı ifade eder. Ayrıca sadece insan taşımaya elverişli motorlu araçlar kastedilmektedir. Bunların Katma Değer Vergisi’nin indirimi de mümkün değildir.
Ancak, faaliyetleri binek otomobillerinin kısmen veya tamamen kiralanması, taksicilik işletmeciliği yapılması veya binek otomobillerinin alışlarında ödenen ve faturalarda ayrıca gösterilen Katma Değer Vergisini bir defada tümüyle indirmeleri mümkün bulunmaktadır.
2- Binek Otomobilinin Giderlerine Ait Katma Değer Vergisi’nin İndirimi
a) İşletme Aktifinde Kayıtlı Binek Otomobilleri Yönünden
İşletme aktifine kayıtlı bulunan ve işletmelerin esas faaliyet konularına giren işlerin yürütülmesi bakımından kullanımı zorunlu olmayan ya da işletme sahipleri ve yöneticileri, personeli tarafından makam veya servis aracı olarak kullanılan binek otomobillerinin bakım, onarım, yakıt vb. cari giderlerine ait Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılabilecektir.
b) Kiralama Yoluyla Edinilen Binek Otomobilleri İle Bunların Giderlerine Ait Katma Değer Vergisinin İndirimi
Finansal kiralama ya da normal kiralama yoluyla edinilen binek otomobilleri nedeniyle gerek mükelleflere gerekse sorumlu sıfatıyla vergi dairesine ödenen Katma Değer Vergisinin tamamı indirim konusu yapılabilecektir. Kiralanan binek otonun bakım, onarım, yakıt vb. cari giderlerine ait Katma Değer Vergisi’nin de tamamı indirim konusu yapılacaktır.
Mesleki faaliyetle ilgili işlerde kullanılmak üzere dahi olsa, leasing firmalarından kiralanacak araç ve bu araca ait masraflar, serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak yazılamayacaktır. Bu aracın kirası ve giderleri dolayısıyla hesaplanan Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamayacaktır.
3- İşletme Aktifinde Kayıtlı Olmayan Ancak İşletme Faaliyetinde Kullanılan Özel Otoların Giderlerine Ait Katma Değer Vergisinin İndirimi
İşletme aktifinde kayıtlı olmayan veya kiralama yoluyla edinilmeyen özel binek otomobillerinin giderlerine ait Katma Değer Vergisi, söz konusu otomobiller şirket işlerinde kullanılsa dahi indirim konusu yapılamayacağı gibi gider olarak da yazılamaz.
4- Binek Otomobillerinde Değer Artırıcı Giderler
Değer artırıcı giderler, vergi hukuku bakımından ilk iktisap gibi değer­lendirilmek durumundadır. Binek otomobillerin ilk iktisabında ödenen katma değer vergisinin indirilmesi Kanun’un 30/b maddesine göre müm­kün olmadığına göre, binek otomobile ait ve VUK'un 272. maddesinde belirtilen nitelikte bulunan değer artırıcı gi­derlerin katma değer vergisinin indirilmesinin de mümkün olmaması ge­rekir.
5- Binek Otomobilinin Satılması
İşletmeye ait binek otomobilinin herhangi bir biçimde satılması veya işletmeden çekilmesi halinde, satış karşılığında alınan bedel veya emsal bedel üzerinden katma değer vergisi uygulanarak vergilendirme döneminin sonunda verilecek beyanname ile vergi dairesine bildirileceği ve hasılat katma değer vergisi esaslarına tabi olacağı açıktır. Bu durumda dahi indirim hakkının doğmayacağı açıktır. Ancak indirim konusu yapılamayan katma değer vergisi maliyetlere intikal ettirilmek suretiyle amortisman yoluyla işletmenin gelir veya kurumlar vergisi matrahından düşülebilecektir.
6- İndirilemeyen Katma Değer Vergisi Hakkında Yapılacak İşlem
Genelde indirilemeyen Katma Değer Vergisi’nin gider yazılacağında kuşku yoktur. Ancak, binek otomobillerle ilgili verginin, otomobilin maliyetine katılarak, amortisman yoluyla giderlere intikal ettirilmesi gerekmektedir.

D- ZAYİ OLAN MALLARIN ALIŞ VESİKALARINDA GÖSTERİLEN KATMA DEĞER VERGİSİ
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30/c maddesinde zayi olan malların alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılamayacağı hükme bağlanmıştır. Zayi olma kavramı tam olarak açıklanmamıştır. Bu nedenle farklı görüşler ortaya çıkmaktadır.
1- Tamamen Zayi Olma Durumu
Malların herhangi bir nedenle tamamen zayi olması halinde, malın zayi olduğu kabul edilmektedir. Malın nihai tüketime ulaşmadan, henüz işletme bünyesinde zayi olduğundan, tüketim bu aşamada tamamlanmakta, vergileme olayının da aynı aşamada sona erdirilmesi gerekmektedir.
Malların tamamen zayi olması durumunda bunların alımında yüklenilen vergiler indirim konusu yapılmış ise, indirilmiş olan bu vergilerin hesaplanan katma değer vergisi olarak beyan edilmesi, vergilerin henüz indirilmemiş olması halinde ise, bu vergilerin “indirilecek katma değer vergisi” hesabından çıkarılarak, “indirilemeyecek katma değer vergisi” hesabına alınması gerekmektedir. Zayi olan mallara ait emsal bedeller Takdir Komisyonlarınca belirlenmektedir.
Takdir komisyonunca zayi olan malların emsal bedellerinin “0” (sıfır) olarak belirlenmesi halinde, o malların tamamen zayi olduğu kabul edilir.

2- Kısmen Zayi Olma Durumu
Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler sonucunda veya bozulma, çürüme, kırılma, çatlama, paslanma gibi nedenlerle önemli ölçüde değer kaybına uğrayan malların zayi olmuş sayılması konusunda sadece iktisadi değer açısından değerlendirme yapmamak gerekir. Çeşitli nedenlerle bir malın değerinde iniş ve çıkışlar her zaman olabilir. Fiziki varlığını aynen muhafaza eden bir malın, çeşitli nedenlerden dolayı değerindeki önemli düşüşler zayi olma olarak değerlendirilmez. Nedeni ne olursa olsun malların fiziki miktarında bir kayıp söz konusu ise o mal zayi olmuş sayılmaktadır.
3- Düzeltme Dönemi
Malların iade edilmesi, işlemin gerçekleşmemesi ve sair sebeplerle matrahta değişiklik olduğu durumlarda, düzeltme işlemi değişikliğin meydana geldiği dönemde yapılır (Katma Değer Vergisi Kanunu 35. md.).
Zayi olan mallara ilişkin olarak indirilen vergilerin, zayi olayının meydana geldiği vergilendirme döneminde düzeltilmesi gerekmektedir. Maun zayi olan bölümünün ve dolayısıyla düzeltilecek verginin mükellef tarafından tespiti mümkün olamadığından bu tespit ancak Takdir Komisyonlarınca yapılabilir. Bu nedenle, zayi olan mallar nedeniyle yüklenilip indirilen vergilerin düzeltilmesi açısından vergiyi doğuran olayın Takdir Komisyonu kararının mükellefe tebliğ edildiği tarihte meydana geldiği kabul edilmeli ve düzeltme bu dönemde yapılmalıdır.
4- Zayi Olan Mallar Nedeniyle Yüklenilen Vergilerin Gider Yazılması
Malların zayi edilmesi durumunda, bu malların alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi artık “indirilemeyecek katma değer vergisi” nitelisini aldığından vergi Gelir ve Kurumlar Vergisi matrahlarında gider olarak dikkate alınacaktır. Çünkü bu mallara ilişkin olarak yüklenilen KDV, malların zayi olması nedeniyle indirilecek vergi niteliğini kaybetmiştir.
5- ATİK (Amortismana Tabi İktisadi Kıymet)’lerin Zayi Olması Halinde Katma Değer Vergisi
Atiklerin zayi olması halinde, zayi olma olayından önce bu kıymetlere ait indirilmiş bulunan vergiyi o kıymetin kullanılarak tüketilen kısmına ait vergi olarak değerlendirerek indirimini kabul etmek gerekir. Zayi olayının meydana geldiği vergilendirme döneminde, ATİK’lere ait indirilemeyen vergi var ise, bu verginin indirimi kabul edilmemelidir. Çünkü, ATİK yok olduğundan, yıpranma ve aşınma yoluyla tüketimi de olmayacaktır.
6- Sel Nedeniyle Zayi Olan Malların Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Sel felaketi sonucu zayi olan mallara ilişkin olarak yüklenilip, önceki dönemlerde indirim konusu yapılan katma değer vergileri indirilebilmektedir.
7- Çalınan Mallarda Katma Değer Vergisi
Çalınan malların alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi indirilememekte ayrıca Gelir ve Kurumlar Vergisi hükümlerine göre alış bedeli safı kazancın tespitinde gider olarak yazılamamaktadır.
8- İmha Olunan Mallarda Katma Değer Vergisi
Zayi mallar kapsamına giren imha olunan mallara ait alış belgelerinde gösterilen Katma Değer Vergisi indirilememektedir.
E- İNDİRİLEMEYECEĞİ SONRADAN FARKEDİLEN KATMA DEĞER VERGİSİ’NİN DURUMU
Katma Değer Vergisi Kanunu’nda “toplu indirim esası” benimsenmiştir. Bu esasa göre, mükellefler, mal ve hizmet alışları sırasında ödedikleri Katma Değer Vergisi’ni, bu mal ve hizmetlerin satışı beklenilmeksizin indirebilmektedirler. Ancak bazı durumlarda, başlangıçta indirilebilecek nitelikte olan Katma Değer Vergisi, sonradan indirilemeyecek Katma Değer Vergisi haline gelebilmektedir.
1- İndirilemeyeceği Sonradan Farkedilen Katma Değer Vergisi’nin Durumu (Katma Değer Vergisi Kanunu Md. 30/a-b bentleri)
a) Vergiye Tabi Malların Kısmi istisna Kapsamındaki İşlemlerde Kullanması
Vergisi indirilen malların daha sonra kısmi istisna kapsamındaki işlemlerde kullanılması halinde, bu mallara ilişkin olarak yüklenilen ve önceki dönemlerde indirilen Katma Değer Vergisi, o dönemde indirilemeyecek Katma Değer Vergisi haline gelmektedir.
aa) İstisna Kapsamındaki İşlemlerde Kullanılması Nedeniyle İndirilemeyeceği Sonradan Farkedilen Katma Değer Vergisi’nin Düzeltilip Düzeltilemeyeceği
Sonraki dönemlerde kısmi istisna kapsamında kullanılan malların alımında ödenen ve önceki dönemlerde indirilen Katma Değer Vergisi’nin, bu malların kısmi istisna kapsamındaki işlemlerde kullanıldığı dönemde verilecek olan Katma Değer Vergisi beyannamesinin 47. satırına yazılarak “Hesaplanan Katma Değer Vergisi”ne ilave edilmek suretiyle düzeltilmesi gerekir. Bu Katma Değer Vergisi, Gelir ve Kurumlar Vergisi açısından gider yazılabilmektedir.
ab) Özellik Taşıyan Durumlar
- 150 m2’den küçük konut inşa eden ya da konut yapı kooperatiflerine inşaat taahhüt işi yapan müteahhitlerin, bu işler için yüklendikleri Katma Değer Vergisi’ni, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30/a maddesine göre tahsil ettikleri Katma Değer Vergisi’nden indirmeleri mümkün değildir. Ancak, bu işler yanında işyeri inşaatı yapan müteahhit, sadece işyeri inşaatı için yüklendiği vergiyi indirebilmektedir.
- Satın alınan malzemenin Katma Değer Vergisi’nden istisna olarak bağışlanacağının önceden bilinmesine imkan yoktur. Bu durumda alınan mal ve hizmetlere ait Katma Değer Vergisi’nin başlangıçta indirilmesi gerekir. Vergisi bu şekilde indirilen malların Katma Değer Vergisi’nden istisna olarak bedelsiz devri halinde, indirilen verginin bağışın yapıldığı dönemin katma değer vergisi beyannamesinin 47. satırına yazılarak düzeltilmesi, düzeltilen vergilerin ise, gelir veya kurumlar vergileri açısından gider olarak dikkate alınması gereklidir.
b) Satın Alınan Malların Daha Sonra Zayi Olması
Satın alman ya da üretilen mallar için yüklenilen vergilerin, ilgili dönemlerde indirilmesi gerekir. Ancak, malların yangın, su basması gibi nedenlerle zayi olması halinde, bu mallarla ilgili olarak indirilen vergilerin Katma Değer Vergisi Kanunu’nün 30/c maddesine göre malların zayi olduğu dönemde verilecek Katma Değer Vergisi beyannamesinin 47. satırına yazılarak düzeltilmesi gerekmektedir.
2- Başlangıçta İndirilmemesi Gerekirken İndirilen Vergilerin Durumu
Bu şartlar altında indirilen vergilerin “Hesaplanan Katma Değer Vergisi”ne ilave edilerek düzeltilmesi mümkün değildir. Bu durum vergi zıyaı cezasını gerektirir.
F- GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ KANUNLARINA GÖRE KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİMİ KABUL EDİLMEYEN GİDERLER DOLAYISIYLA ÖDENEN KATMA DEĞER VERGİSİ
Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazanç tespitinde, indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamayacaktır (Katma Değer Vergisi Kanunu 30/d).
1- Serbest Meslek Erbabının Kiraladığı Otomobiller Nedeniyle Ödediği Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Serbest meslek kazancından indirilecek mesleki giderler GVK’nın 68. maddesinde sayılmıştır. Söz konusu maddede, mesleki faaliyetle ilgili işlerde kullanılacak olsa dahi, envantere dahil olan veya kiralanan otomobillere ait masrafların serbest meslek kazancından indirilebileceğine ilişkin herhangi bir hüküm yer almamaktadır. Dolayısıyla, serbest meslek kazancından indirimi kabul edilmeyen bu giderlere ait KDV’de, Kanunun 30/d maddesine göre indirilemeyecektir.
2- Her Türlü Alkol ve Alkollü İçkiler İle Tütün ve Tütün Mamullerine Ait İlan ve Reklam Giderlerine Ait Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Bu giderlerin tamamı gider yazılabilmekte dolayısıyla bu giderlere ait Katma Değer Vergisi’nin de tamamı indirim konusu yapılabilmektedir.
3- Kiralama Yoluyla Edinilen veya İşletmede Kayıtlı Olan Ancak İşletme Faaliyeti İle İlgisi Olmayan Motorlu Deniz, Uçak ve Helikopter Gibi Taşıtlar ve Giderlerine Ait Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Bu taşıtlardan isletmenin esas faaliyeti ile ilgili olmayanların giderleri ve amortismanları, safi kazançtan indirilecek gider olarak kabul edilmemektedir.
4- Müşterilere Gönderilen Çiçek ve Viskiler İle Yedirilen Yemekler Nedeniyle Ödenen Katma Değer Vergisi’nin İndirilip İndirilemeyeceği
Ticari kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi için gerekli olması şartıyla müşterilere gönderilen çiçek, viski vb. ile yedirilen yemekler nedeniyle ödenen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılabilmektedir.
G- İHRACATÇI ŞİRKETİN LEASİNG YOLUYLA Kİ­RALADIĞI BİNEK OTOMOBİLİN KDV'SİNİN İADESİ
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 2/1. maddesinde teslim, bir mal üze­rindeki tasarruf hakkının, malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi şeklinde tanımlanmıştır.
Aynı Kanunun 3. maddesinin (c) fıkrasında ise, mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satışlarda, zilyetliğin devri teslim sayılmıştır.
Kiralama olayında, kiralanan taşıtın zilyetliği, her türlü faydayı sağla­mak üzere, sözleşmede belirtilen sürelerle ihracatçı firmaya bırakılmakta ve bu sürenin sonunda da, düşük bir bedelle satış opsiyonlarına tabi tutu­larak söz konusu taşıt iktisap edilmekte ve taşıt kiralayana iade edilmemek­tedir.
Buna göre, finansal kiralama şirketince ihracatçı firmaya taşıt satışı söz konusu olduğundan, ihracatçı firmaca ödenen KDV'nin, Kanunun 30/b maddesi gereğince indirim konusu yapılması, iade edilmesi ya da vergi borçlarına mahsup yapılması söz konusu değildir.
Bu vergilerin, gelir ve kurumlar vergileri yönünden, işin mahiyetine göre, gider veya maliyet unsuru olarak gözönüne alınması gerekmektedir.
H- İNDİRİLEMEYECEK KATMA DEĞER VERGİSİ İLE İLGİLİ ÖRNEKLER
Örnek 1: (X) firmasından çıkan elektrik kontağı sonucu 1.000 YTL maliyet bedelli bir adet televizyon zayi olmuştur. Takdir komisyonu televizyonun emsal bedelini sıfır olarak belirlemiştir.
a) Malın alındığı ay içinde zayi olması halinde yapılacak kayıt,
b) Malın alındığı ay’dan sonra zayi olması halinde yapılacak kayıt.
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem İçi Alışlar 1.000
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.20 Bu Döneme Ait İndirilecek KDV 180
100- KASA 1.180
100.11 Merkez Kasası 1.180
Alış Kaydı
––––––––––––––––––– Ocak 2005 –––––––––––––––––––
689- DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 1.000
153- TİCARİ MALLAR 1.000
153.20 Dönem İçi Alışlar 1.000
Zayi olan malın stoktan çıkışı
––––––––––––––––––– Ocak 2005 –––––––––––––––––––
689- DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 180
191- İNDİRİLECEK KDV 180
191.20 Bu Döneme Ait
İndirilecek KDV 180
Zayi olan malın stoktan çıkışı
––––––––––––––––––– Mart 2005 –––––––––––––––––––
689- DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 180
391- HESAPLANAN KDV 180
391.40 İndirilmiş Zayi ve
İstisna KDV 180
––––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––––––––
Örnek 2: (Y) firması, firma işlerinde kullanılmak üzere 10.000 YTL bedelle bir binek otomobili satın almıştır.
––––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––––––––
254- TAŞITLAR 11.800
254.10 Binek Otolar 11.800
100- KASA 11.800
100.11 Merkez Kasası 11.800
––––––––––––––––––––––– / –––––––––––––––––––––––
Binek otomobillere ait KDV’nin gider yazılması mümkün değildir. Binek otomobilin kendisi yani binek otomobil için yapılan ödemenin tamamı bir defada gider yazılamayacağına göre, KDV’sinin de bir defada gider yazılması söz konusu olamaz. Maliyet bedeline eklenmesi ve amortisman yoluyla gider yazılması gerekir.
Burada 23 Seri No.lu KDV Genel Tebliğindeki açıklamalara bakılarak, yanılgıya düşmemek gerekmektedir. Söz konusu Tebliğ, indirilemeyen KDV’nin mahiyetine göre gider ya da maliyet unsuru olarak göz önüne alınmasını öngörmüştür. Binek oto da, indirilemeyen KDV, doğrudan gider yazılamayacağına göre, maliyet unsuru olarak göz önüne alınacaktır.
Tekdüzen hesap planında Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30. maddesi kapsamındaki işlemlerle ilgili herhangi bir açıklık bulunmadığı gibi, buna ilişkin herhangi bir hesap da mevcut değildir. Ancak, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 54. maddesi ve 1 Seri No.lu Genel Tebliği gereğince indirilemeyecek katma değer vergisinin muhasebe kayıtlarında gösterilmesi zorunludur.
Bu açıdan, indirilemeyen KDV’nin, kaydedileceği hesabın altında tali hesap açılarak izlenmesinin uygun olacağı görüşündeyiz. Böylelikle indirimi mümkün olmayan KDV’ler işlemin mahiyetine göre maliyet veya gider unsuru olarak ilgili hesabın altında yer almış olacaktır.
Örnek: Bir işletme 10.000 YTL’ye binek otomobil satın almıştır. KDV’sini nakden ödemiş, kalanı için 1 aylık çek keşide etmiştir.
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––
254- TAŞITLAR 11.800
254.10 Binek Oto 10.000
254.20 Binek Oto KDV 1.800
100- KASA 1.800
103- VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 10.000
––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––